Gotowy do startu? Sprawdź, jak fotografować dynamiczną akcję

Artykuł ukazał się w magazynie Digital Camera Polska 3/2024. Partnerem publikacji jest marka Nikon.

Chcesz sprawdzić swój refleks i umiejętność obsługi aparatu? Fotografując akcję, bez wątpienia będziesz mieć ku temu okazję – to w końcu jedna z najbardziej ekscytujących, ale jednocześnie najbardziej wymagających dziedzin fotografii. Dlatego w tym artykule przedstawiamy szereg porad dotyczących dokumentowania wydarzeń, które szybko rozgrywają się przed obiektywem naszego aparatu.

Tym razem wybieramy się na tor wyścigowy, ale wiele z tych wskazówek ma wymiar uniwersalny i równie dobrze sprawdzi się w fotografii lotniczej, sportów ekstremalnych czy dzikiej przyrody – wszędzie tam, gdzie kluczowe jest uchwycenie wartkiej akcji w „decydującym momencie”. Często możecie też usłyszeć od nas, że w fotografii sprzęt nie jest najważniejszy. I oczywiście jest to prawda, zwłaszcza dziś, gdy nawet amatorskie aparaty systemowe oferują rewelacyjną jakość obrazu. Niemniej nadal są dziedziny, w których odgrywa on większą rolę i musi sprostać pewnym wymaganiom. W fotografii akcji często od aparatu ważniejszy jest obiektyw, jednak sam korpus też musi zapewniać ponadprzeciętną wydajność. Ale o tym już za chwilę. Gotowi do startu?

1. W parku maszyn…czyli jak wybrać sprzęt do zdjęć naprawdę szybkiej akcji

Fotografia akcji to tak naprawdę jedna z niewielu dziedzin, które stawiają konkretne wymagania sprzętowe. By uniknąć frustracji i nie tracić cennych klatek, warto wybrać model, który nadąży za wydarzeniami. O ile więc w studiu portretowym czy na pejzażowym plenerze kluczowe będą dynamika tonalna i duża rozdzielczość matrycy, na torze wyścigowym i stadionie sportowym, na pierwszy plan wysuwają się szybkość serii, skuteczność autofokusa i wydajność procesora, który bez zadyszki przetworzy te ogromne ilości danych i zapisze bezpiecznie na karcie pamięci. Dobra wiadomość – postęp, jaki dokonał się na tej płaszczyźnie w ostatnich latach, jest zadziwiający. Korpusy ze średniej półki, jak Nikon Z6II, przekraczają już granicę 10 kl./s, a systemy AF to przeważnie precyzyjne układy hybrydowe, łączące zalety detekcji fazy i kontrastu.

Wyższe modele, dzięki technologii warstwowej i częściowo warstwowej matrycy, rozpędzają się jeszcze bardziej, wykorzystując w pełni możliwości elektronicznej migawki. Wstępem do profesjonalnej fotografii sportu jest już z pewnością najnowszy Nikon Z6III (do 20 kl./s w trybie zdjęć seryjnych), a zupełnie pozbawione fizycznej migawki modele Z8 i Z9 to już prawdziwe wydajnościowe bestie, przeznaczone do pracy na największych imprezach sportowych. Co ważne, w nowych modelach nie występuje już moment zaciemnienia ekranu między ujęciami, a najnowsze technologie rozpoznawania i śledzenia obiektów – w tym również pojazdów – zdejmują z fotografa obowiązek wskazywania celu punktom autofokusa.

Który obiektyw wybrać?

Nikkor Z 70–200/2,8 VR S

Reporterska klasyka i jeden z najbardziej uniwersalnych obiektywów typu zoom. Jest lekki, kompaktowy, jasny w całym zakresie ogniskowych i piekielnie szybki, a do tego optycznie niemal doskonały. Jeśli obawiasz się, że nie będzie dość „długi”, rozważ stosowanie go z telekonwerterem.

Nikkor Z 100–400/4,5–5,6 VR S

Ten model to często pierwszy wybór fotografów akcji i dzikiej przyrody. Duża rozpiętość ogniskowych pozwala płynnie przejść od zbliżenia do dalekiego wirażu, a nieduża waga (1,3 kg) – wygodnie fotografować z ręki. Optycznie to obiektyw klasy „S” ze świetnymi powłokami i stabilizacją VR.

Nikkor Z 180–600 /5,6–6,3 VR

Wielki zasięg zooma w zasięgu Twojego portfela. To potężne tele, które pozwoli już na wykonywanie naprawdę efektownych zbliżeń. Dobrze sprawdzi się w fotografii lotniczej oraz gdy dokumentujemy wyda-rzenia sportowe z trybun. Silnik AF typu STM płynnie podąża za akcją, a stabilizacja ma wydajność aż 5,5 EV.

Nikon Z6III pierwszy krok do zawodowstwa

Choć do pierwszych prób i eksperymentów z pewnością wystarczy nawet korpus klasy Nikon Z6II, prawdziwy potencjał nowych funkcji i technologii odkrywa dopiero jego następca – wyposażony w częściowo warstwową matrycę Nikon Z6III. Sensor 3,5x szybciej sczytuje informacje o obrazie, a to oznacza wiele benefitów. W dynamicznych sytuacjach fotografii akcji kluczowy będzie przede wszystkim szybki tryb seryjny (do 20 kl./s dla RAW i nawet 120 kl./s dla JPEG) oraz usprawniony pomiar AF (czuły do -10 EV i ok. 20% bardziej skuteczny niż u poprzednika). W Z6III pojawił się też tryb Pre Burst, czyli zapis serii zdjęć w pętli do 1 s przed ostatecznym dociśnięciem spustu migawki.

Sama matryca oferuje teraz rekordowo szeroki natywny zakres czułości ISO 100–64000, a za sprawą mikroprzesunięcia sensora otrzymamy zdjęcia o rozdzielczości aż 96 Mp. Funkcja ta realizowana jest przez układ stabilizacji, który w Z6III jest nie tylko skuteczniejszy (aż 8 EV), lecz także skupia się na obszarze, na który aktualnie ostrzymy (tryb Focus Point VR). Do tego mamy nowy, najjaśniejszy na rynku wizjer (5,76 Mp, 4000 nitów, pokrycie gamutu DCI-P3) i podwójny slot z gniazdem CFExpress.

Częściowo warstwowa matryca - o co chodzi ?

W przypadku tradycyjnych matryc wszystkie komponenty – a więc zarówno obwody, jak i diody światłoczułe – znajdują się w jednej płaszczyźnie, co może zakłócać efektywne przechwytywanie światła i obniżać wydajność odczytu. Przekłada się to na gorszą jakość obrazu (zwłaszcza w słabym świetle), ale przede wszystkim na sprawne przetwarzanie danych np. w trybie migawki elektronicznej. Warstwowe matryce obrazu rozdzielają te funkcje na różne warstwy: pierwsza warstwa rejestruje światło (fotodiody), druga zajmuje się jego przetwarzaniem. W przypadku częściowo warstwowej matrycy Nikona Z6III część struktury przetwarzającej została przeniesiona i oddzielona od głównej płaszczyzny. Zastosowanie tej technologii pozwoliło na znaczące przyspieszenie odczytu danych, bez konieczności podnoszenia ceny aparatu (warstwowe matryce są drogie w produkcji).

2. Panoramowanie - jak przekazać wrażenie szybkości

Panoramowanie to świetny sposób na podkreślenie ruchu w kadrze, gdy fotografowany obiekt porusza się w stałym kierunku. Jest to wykorzystywane w różnych sytuacjach, ale chyba najbardziej popularne jest w sportach motorowych. Fotografując samochód wyścigowy z czasem 1/1000 s, można nie tylko zamrozić poruszający się pojazd, lecz także jego koła i tło. O ile nie uda Ci się uchwycić płonącego wydechu, nic nie będzie wskazywać na to, że samochód w ogóle się porusza. W efekcie równie dobrze może on stać na torze i czekać na zielone światło.

Technika panoramowania wymaga od fotografa zastosowania dłuższego czasu otwarcia migawki, śledzenia obiektu przez wizjer, „panoramowania” aparatem, gdy ten przemieszcza się przed nim, i naciśnięcia spustu migawki w odpowiednim momencie – wszystko w jednym płynnym ruchu. Idealne podążanie aparatem za obiektem pozwala uzyskać ostry pojazd i jednocześnie rozmyte obrotowym ruchem koła.

Trzy kroki do idealnego panningu

1. Przestaw się na Manual: Przejmij kontrolę nad czasem otwarcia migawki i przysłoną w trybie ręcznym. Fotografowanie serią poprawi współczynnik trafień.

2. Ustaw odpowiedni czas: Zacznij od 1/320 s i schodź w dół, gdy poczujesz się pewniej. Prędkość pojazdu wpływa na intensywność rozmycia ruchu i współczynnik trafień.

3. A teraz obracaj się: Dociśnij łokcie do brzucha, aby podeprzeć aparat, lub użyj monopodu. Wykonuj płynne ruchy biodrami i delikatnie naciskaj spust migawki.

Jak ustawiać ostrość? Użyj detekcji pojazdów

Choć systemy AF w profesjonalnych lustrzankach są nadal niezwykle szybkie i precyzyjne, nowe tryby śledzenia stosowane w bezlusterkowcach sprawiają, że ostrzenie jest dziś znacznie prostsze i zdecydowanie wygodniejsze. Bo choć funkcje wykrywania obiektów nie są niczym nowym, dopiero obecnie, dzięki wsparciu sztucznej inteligencji, dają rezultaty, które mogą zadowolić nawet zawodowców. Opisywany wcześniej Nikon Z6III wykorzystuje algorytmy AI, które analizują obraz w czasie rzeczywistym, identyfikując i śledząc różne typy obiektów, w tym również ptaki, samoloty czy pojazdy. Aparat lokalizuje je bezbłędnie i utrzymuje na nich ostrość, nawet gdy poruszają się z dużą prędkością. Fotograf może skupić się więc na kompozycji.

Użyj telekonwertera

Prostym i przede wszystkim przyjaznym dla portfela sposobem na wydłużenie zasięgu swojego obiektywu może być zastosowanie telekonwertera. Dla przykładu konwerter Nikon Z TC-2x pozwoli podwoić zasięg obiektywu Nikkor 70–200 mm f/2,8 kosztem dwóch stopni jasności. Otrzymujemy więc zoom 140–400 mm f/5,6 w bardzo kompaktowym wydaniu.

3. Na zakręcie - ustaw się na najlepszej pozycji

Samochód, a zwłaszcza motocykl pędzący na zakręcie jest z natury bardziej dynamiczny niż pojazd poruszający się w linii prostej. Oznacza to, że można użyć krótszych czasów otwarcia migawki, aby zamrozić akcję i nadal uzyskać obraz, który sugeruje ruch. Koła mogą być wtedy mniej widoczne, więc ich obracanie się jest mniej istotne. Oczywiście po pokonaniu zakrętu nadal możesz rzucić sobie wyzwanie i spróbować panoramowania, wydłużając ekspozycję i próbując uchwycić ostry obiekt z poruszonym tłem. Oto kilka rad na temat fotografowania w takiej sytuacji.

Zacznij od tych ustawień

O ile nie fotografujesz nocnego wyścigu, nie powinieneś mieć problemów z uzyskaniem czasu migawki 1/1000 s lub krótszego, nawet przy niskim ISO. Szeroko otwarta przysłona pomoże rozmyć tło i uwydatnić fotografowany obiekt. Użyj tych samych technik ustawiania ostrości, które opisano na poprzedniej stronie.

Zdjęcia przez ogrodzenie

Czasami możesz nie mieć innego wyjścia, jak tylko fotografować przez wysokie, ochronne ogrodzenie z siatki. Jak pokazują dwa powyższe zdjęcia, należy stanąć jak najbliżej ogrodzenia i wybrać najszerszą przysłonę, aby rozmyć siatkę. Tutaj użyliśmy obiektywu 70–200 mm f/2,8 z szerokim otworem, dzięki czemu siatka całkowicie zniknęła.

Kadrowanie na zakręcie

Uwzględnij w kadrze oznaczenia toru, aby podkreślić, że pojazd pokonuje zakręt. Pozostaw trochę miejsca (aktywnej przestrzeni) w kierunku jazdy, aby widz mógł sobie wyobrazić, dokąd zmierza temat zdjęcia. Drugi pojazd na pierwszym planie, w tle lub w obu tych miejscach zapewni dodatkowe zainteresowanie. Możesz także użyć pochylenia holenderskiego, aby stworzyć bardziej dynamiczny obraz.

Zablokuj ostrość

Większość telezoomów posiada przynajmniej jeden przycisk funkcyjny, któremu możemy przypisać funkcję blokowania ostrości na danym dystansie (lub jej przywołania). Dzięki temu możemy czekać, aż pojazdy pojawią się na wirażu, lub szybko przełączać się między zapamiętanym krótkim i dalekim dystansem.

Kręć zoomem, by uzyskać efekt szybkości

Ruch pierścieniem zoomu podczas długiej ekspozycji wprowadza dynamiczny efekt rozmycia, analogiczny jak przy panoramowaniu. Zmniejsz zoom, gdy pojazd zbliża się do Ciebie – zwiększ zoom, gdy się oddala – i zwolnij migawkę w połowie ruchu. Jeśli zrobisz to dobrze, samochód będzie wydawał się ostrzejszy niż jego otoczenie. Staraj się utrzymać ostrość na przedniej części samochodu, reflektorach, przedniej szybie lub gdzieś pomiędzy nimi.