Newsletter
Newsletter
Artykuł ukazał się w magazynie Digital Camera Polska 1/2025. Partnerem publikacji jest dystrybutor sprzętu fotograicznego firma Focus Nordic Polska
Fotografia makro pozwala spojrzeć na zwyczajne obiekty z zupełnie nowej perspektywy, odsłaniając niezwykłe detale, których nie dostrzegamy gołym okiem. To fascynująca dziedzina, a jej największą zaletą jest znacznie lepsza dziś dostępność. Choć dedykowany obiektyw makro to świetna inwestycja dla tych, którzy chcą podejść do tematu poważnie, znakomite efekty można uzyskać również przy użyciu zoomów określanych jako quasi-macro, które dzięki niewielkiej minimalnej odległości ostrzenia pozwalają podejść do tematu naprawdę blisko. I świetnie sprawdzą się również w innych dziedzinach fotografii.
W tym artykule przyjrzymy się zarówno tym przystępnym rozwiązaniom, jak i bardziej zaawansowanemu sprzętowi i technikom. W świecie makrofotografii, zwłaszcza wiosną, nie brakuje też tematów do fotografowania – od owadów, pajęczaków i innych drobnych stworzeń, po kwiaty, korę drzew, ptasie pióra i wiele innych. Nawet najbardziej pospolite obiekty mogą stać się interesujące, gdy spojrzymy na nie z bliska. Fotografia makro wiąże się jednak z pewnymi wyzwaniami, takimi jak ograniczona głębia ostrości czy większa podatność na drgania aparatu. Dlatego podzielę się tu najlepszymi wskazówkami, które pomogą Ci rozpocząć przygodę z efektownymi zdjęciami makro.
Wybierz sprzęt: kluczem jest obiektyw macro, ale nie wolno zapominać też o akcesoriach
Makrofotografia to dziedzina, w której odpowiedni sprzęt może znacząco ułatwić pracę. Niezastąpionym narzędziem fotografów macro jest oczywiście specjalistyczny obiektyw oferujący powiększenie 1:1 (lub większe), ale istnieją też tańsze alternatywy, które pozwolą uzyskać świetne efekty, jeśli dopiero zaczynacie. Pierścienie pośrednie, adaptery odwrotnego mocowania czy nakręcane soczewki to świetne rozwiązania, które umożliwią fotografowanie z bliska przy użyciu standardowego obiektywu. Z pewnością przyda się także statyw oraz niedroga szyna nastawcza do precyzyjnego ustawiania ostrości. Jeśli nie jesteś pewien, czy fotografia makro to coś dla Ciebie, warto najpierw przetestować tańsze opcje, jak uniwersalny zoom oferujący krótką minimalną odległość ogniskowania.
Nawet niedrogie nowe bezlusterkowce pozwalają uzyskiwać świetne efekty, ale jeśli zależy Ci na prawdziwym bogactwie szczegółów, wybierz model o większej rozdzielczości matrycy. Dzięki temu zapiszesz mnóstwo drobnych niuansów fotografowanego obiektu. Duża rozdzielczość to też możliwość dodatkowego powiększania obrazu poprzez kadrowanie, bez ryzyka spadku jakości.
Nowa wersja tego klasycznego Macro poprawia jeszcze precyzję ostrzenia (szybki silnik VXD) oraz parametry optyczne (w konstrukcji zastosowano aż 4 elementy LD). Jest to też konstrukcja kompaktowa i solidnie uszczelniona, co docenimy fotografując na zroszonej łące. Przede wszystkim oferuje jednak duże powiększenie 1:1 (ostrzy od 23 cm) a 9-listkowa przysłona zapewnia bajeczne rozmycie i miękkie oddanie nieostrości.
Wiele spośród nowych zoomów również pozwala na wykonywanie efektownych zbliżeń. Ten Tamron to obiektyw reporterski, ale dzięki minimalnej odległości ostrzenia 0,3 m przy 70 mm, oferuje zaskakująco duże powiększenie 1:2,6. To sprawia, że świetnie nadaje się również do fotografii zbliżeniowej nieco większych obiektów, np. kwiatów, grzybów, żab, a także jedzenia czy na przykład martwej natury.
Choć nowoczesne systemy stabilizacji skutecznie redukują drgania aparatu, w fotografii makro nawet najmniejsze wibracje mogą być zauważalne. Dlatego warto zadbać o solidne podparcie sprzętu. Dobrym wyborem będzie nowy Sirui Traveler X-I AT125 - to niedrogi i lekki statyw karbonowy, który umożliwia odwrotne mocowanie kolumny centralnej, by fotografować tuż znad ziemi.
Czasem wystarczy mały, ale w pełni funkcjonalny mini-statyw. Velbon EX-Macro waży zaledwie 580 g, ale udźwignie do 1,5 kg, a więc korpus z obiektywem macro.
Skryte w zaroślach tematy trzeba czasem dodatkowo doświetlić. Idealnie sprawdzi się tu niewielki LED, który wrzucimy do torby a w razie potrzeby zamocujemy w sankach aparatu. Zhiyun M20 oferuje moc 20 W i może świecić z pełną mocą przez 40 min. Ładuje się przez USB.
To niewielkie akcesorium umożliwia przekształcenie teleobiektywu w obiektyw makro. Jest kompatybilny z obiektywami o ogniskowych 70–300 mm (pełna klatka) i gwintem 77 mm, a dzięki dołączonym adapterom także z gwintami 67 mm i 72 mm. Przy ogniskowej 200 mm można uzyskać powiększenie bliskie 1:1. Odległość robocza wynosi od 22 do 30 cm, co pozwala na komfortowe fotografowanie z bliska.
Również niektóre obiektywy szerokokątne oferują możliwość ostrzenia z bardzo małej odległości, jak na przykład Tamron 17-50 mm, który pozwala na odwzorowanie tematu przy współczynniku powiększenia 0,5x (dla ogniskowej 17 mm).
Czym jest dystans ostrzenia
Minimalny dystans ostrzenia (MOD – Minimum Object Distance) to termin, który często pojawia się w kontekście makro. To najkrótsza odległość, z jakiej dany obiektyw jest w stanie ustawić ostrość na obiekcie. W fotografii makro ma to kluczowe znaczenie, ponieważ pozwala na uchwycenie drobnych detali i uzyskanie dużego powiększenia. Pamiętaj, że odległość ta jest mierzona od płaszczyzny matrycy aparatu (oznaczonej symbolem Ø na obudowie aparatu) do fotografowanego obiektu, a nie od przedniej soczewki obiektywu.
Użyj aplikacji Tamron utility
Praktycznie każdy nowy aparat można obsługiwać dziś już za pomocą dedykowanej aplikacji na smartfonie. Dzięki temu do bezpiecznego wyzwalania migawki nie potrzebujemy już wężyka czy pilota radiowego. Swoją aplikację opracował również Tamron. Pozwala ona na określanie funkcji pierścienia ostrości, zmianę kierunku jego pracy a także zapisywanie odległości ostrzenia czy po prostu łatwe aktualizowanie firmware’u.
Jak oświetlać małe tematy?
Światło jest ważnym elementem fotografii makro. Na szczęście fotografowanie małych obiektów nie wymaga dużych lamp – często wystarczy latarka, czy nawet światło z telefonu, aby uzyskać ciekawy efekt. Profesjonaliści stosują specjalistyczne lampy pierścieniowe, ale nawet kieszonkowe modele LED mogą być skutecznym rozwiązaniem. Oświetlenie to też świetny sposób na kreowanie charakteru swoich zdjęć makro. Można operować naturalnym światłem, korzystając z dyfuzorów, blend, ekranów czy luster, a także dodawać je za pomocą lamp błyskowych i paneli LED.
Warto również pamiętać, że wysłanianie światła w celu uzyskania mocnych cieni i kontrastu może być równie skuteczne, co jego dodawanie. Eksperymentuj z kierunkiem padania światła – przeniesienie źródła z przodu na bok lub za obiekt znacząco zmieni wygląd sceny. Możesz także połączyć światło z różnych kierunków, tworząc efekt przypominający profesjonalne warunki studyjne. Poniżej znajdziecie sześć sposobów na kształtowanie światła – zarówno tego sztucznego, jak i naturalnego.
Użyj uchwytu typu plamp, by ustabilizować roślinę
Plamp to podwójny uchwyt, który ułatwia fotografowanie roślin. Posiada miękkie szczęki na jednym końcu, delikatnie stabilizujące łodygi roślin, oraz mocniejszy zacisk na drugim, który można przymocować np. do nogi statywu. Dzięki przegubom kulowym umożliwia precyzyjne ustawienie rośliny w kadrze i zapobiega jej poruszaniu się na wietrze i nieostrym zdjęciom.
Jak oświetlić scenę makro na 5 sposobów
Jest wiele sposobów na oświetlenie małych cudów natury – żaden nie jest najlepszy, ponieważ każdy daje inny efekt. Niektóre metody są bardziej mobilne i wygodne w plenerze, ale ostateczny wybór zależy od Ciebie i tego, jak chcesz ukazać temat. Oto sześć technik pracy ze światłem w terenie…
Użyj latarki
Mała latarka, jak ta SmallRig 4634 Portable, może znacząco podkreślić fotografowany obiekt. Choć wygląda niepozornie, to wysokiej jakości źródło światła o mocy 10 W i regulowanej wielkości wiązki (około 10°-60°).
Lampa pierścieniowa
Błyskowa lampa pierścieniowa, taka jak Nissin Ring Flash MF 18 zapewnia równomierne oświetlenie i redukcję cieni. Może też świecić tylko jedną połową, gdy chcemy np. uzyskać efekt bocznego oświetlenia.
Kompaktowy LED
Małe lampki Zhiyun M20 są idealne do umieszczenia wokół sceny makro, aby stworzyć iluzję oświetlenia studyjnego. Pozwalają na wygodną obsługę i oferują ciekawe akcesoria, do modelowania światła (tu wrota i plaster miodu).
Zabawa w odbijanego
Lustra i blendy to skuteczne narzędzia do odbijania i manipulowania dostępnym światłem. Obiekty makro są małe, więc zazwyczaj wystarczy zabrać ze sobą kieszonkowe lusterko lub niewielką blendę.
Wyzwalanie zdalne
Aby uzyskać optymalne oświetlenie, najlepiej zdjąć lampę błyskową z aparatu i wyzwolić ją zdalnie. Umieść jedną lub więcej lamp błyskowych wokół obiektu, aby oświetlić go pod wybranym kątem.
Tylne światło
Nawet bez dodatkowego źródła światła można kreatywnie podejść do tematu. W tym przypadku grzybek został podświetlony przez nisko położone już słońce, tworząc fantazyjny efekt bokeh w tle.
Skieruj obiektyw macro na motyle, ważki czy chruściki
Owady to jedne z najpopularniej-szych tematów w makrofotografii. Niezależnie od tego, czy chodzi o misterny wzór na skrzydłach motyla, wyłupiaste oczy ważki, czy opalizujące barwy pancerza chrząszcza – świat owadów to niezliczone, fascynujące detale, które możemy uchwycić. Motyle należą do moich ulubionych obiektów. Wiosną i latem mamy dostęp do wielu barwnych gatunków, które można obserwować na łąkach i w parkach. Warto również pamiętać o szklarniach, gdzie często spotkasz zarówno rodzime, jak i egzotyczne gatunki. To doskonałe miejsca do fotografowania motyli przez cały rok, nawet w chłodniejszych miesiącach.
Aby skutecznie fotografować owady, warto wyruszyć na zdjęcia wcześnie rano, kiedy są mniej aktywne – wtedy można podejść bliżej, zanim odlecą. Szukaj zacienionych miejsc, ponieważ wraz ze wzrostem temperatury ich ruchliwość znacząco się zwiększa. W kolejnych krokach przedstawię najlepsze ustawienia aparatu i obiektywu do fotografii makro, a także bardziej zaawansowane techniki, takie jak focus bracketing. Dodatkowo pokażę Wam, jak w postprodukcji można naprawić uszkodzone skrzydła motyla.
1. Jak ustawić aparat
Najlepiej korzystać z trybu półautomatycznego Priorytetu przysłony (A) lub zablokować parametry ekspozycji w trybie Manualnym (M). Dobrze sprawdzą się wartości przysłony w zakresie f/5,6–11, które zapewnią odpowiednią głębię ostrości, jednocześnie przy zdjęciach z bliska tło nadal będzie naturalnie rozmyte. Warto także włączyć tryb zdjęć seryjnych, podnieść ISO, aby uzyskać czas naświetlania 1/200 s lub krótszy, oraz włączyć stabilizację obrazu.
2. Poznaj swój obiektyw
Obiektywy makro często posiadają przełączniki, które pozwalają na szybkie dostosowanie ustawień. AF/MF umożliwia zmianę między autofokusem a ręcznym ustawianiem ostrości. Gdy fotografujesz z ręki, włącz stabilizację obrazu, jeśli Twój obiektyw ją oferuje, ponieważ zdjęcia makro są szczególnie podatne na drgania. Możesz także znaleźć przełącznik ograniczający zakres dostępnej odległości ostrzenia, co przyspiesza działanie autofokusa i ułatwia szybsze uchwycenie obiektu.
3. Korzystaj z funkcji focus peaking
Nawet przy wysokich wartościach przysłony, takich jak f/22, głębia ostrości pozostaje bardzo płytka, gdy ostrzymy z ekstremalnie bliskiej odległości. W aparacie Canon EOS R6 można włączyć funkcję focus peaking, która zaznacza ostrą część obrazu jaskrawym kolorem (zwykle czerwonym, żółtym lub niebieskim). Dzięki temu znacznie łatwiej jest ocenić, co znajduje się w polu ostrości, patrząc na ekran LCD podczas ręcznego ostrzenia.
Jak naprawić skrzydło motyla
Motyle żyją stosunkowo krótko, więc ich skrzydła często szybko ulegają uszkodzeniom. Może to wpłynąć na estetykę zdjęcia, zwłaszcza jeśli fotografujemy wyjątkowo barwny lub rzadki gatunek. W takich przypadkach można skorygować wygląd skrzydeł w postprodukcji. Wystarczy skopiować nieuszkodzoną końcówkę prawego skrzydła, odwrócić ją i dopasować do brakującej części, korzystając z narzędzia przekształcania (Ctrl/Cmd + T). Następnie użyj maski warstwy lub gumki, aby delikatnie usunąć zbędne fragmenty. W efekcie uzyskasz w pełni kompletne skrzydło idealnie wyglądającego motyla.
Uchwyć krople rosy
Warto wstać przed świtem, ponieważ o tej porze owady są mniej płochliwe. Dodatkowym atutem porannych sesji jest rosa, która często osiada na ich ciałach, tworząc efekt połyskujących kropelek i nadając zdjęciom wyjątkowy charakter. Jeśli fotografujesz kwiaty lub inne nieruchome obiekty, nic nie stoi na przeszkodzie, aby dodać krople wody samodzielnie. Wystarczy użyć atomizera, który delikatnie pokrywa fotografowany obiekt drobną mgiełką.
Wykorzystaj dyfuzor
Dyfuzor to półprzezroczysty materiał, który można umieścić między źródłem światła – np. lampą błyskową lub słońcem – a fotografowanym obiektem. Jego zadaniem jest rozproszenie światła, zmiękczenie cieni i uzyskanie bardziej naturalnego, łagodnego oświetlenia. Podczas pracy z dyfuzorem warto uważać, aby jego krawędź nie rzucała niepożądanych cieni na scenę, które mogłyby zepsuć końcowy efekt.
Wykorzystaj selektywną ostrość obiektywów Lensbaby
Lensbaby to marka znana z tworzenia kreatywnych obiektywów i akcesoriów fotograficznych, które pozwalają na uzyskanie unikalnych efektów wizualnych. Obiektywy Lensbaby wyróżniają się przede wszystkim możliwością selektywnego ustawiania ostrości, tworzenia efektu “sweet spot” oraz kreatywnego rozmycia tła, co daje fotografom szerokie pole do eksperymento-wania i wyrażania swojej artystycznej wizji. Optyka Lensbaby świetnie sprawdza się w portrecie, dodając miękki oniryczny efekt, ale nie mniej przydatna może być w fotografii makro. Producent stworzył nawet specjalny zestaw służący do fotografowania z małych odległości: The Soft Focus Optic Swap Macro Kit
Co znajdziemy w zestawie Lensbaby Macro Kit
Lensbaby Composer Pro II
Composer to rodzaj kreatywnej platformy. Możemy swobodnie manipulować płaszczyzną ostrości przechylając przednią część. Zakręcając pierścień blokujemy korpus. Na efekt największy wpływ ma jednak nasadka, którą zastosujemy. Zestaw zawiera dwie.
Soft Focus II / Sweet 50
Soft Focus pozwala na uzyskanie etery-cznych i impresjonistycznych efektów oraz miękkiego rozmycia. Z kolei Sweet 50 tworzy charakterystyczny punkt ostrości otoczony artystycznym rozmyciem - idealna do kreatywnej fotografii z selektywną ostrością.
Zestaw filtrów
W zestawie znajdziemy też trzy filtry macro o średnicy 46 mm i mocy +1, +2 oraz +4 dioptrii. Filtry pozwalają na skrócenie minimalnej odległości ostrzenia, co umożliwia fotografowanie z bliska i uchwycenie drobnych detali.
Jak fotografować zegarki
Zegarki czy biżuteria są pełne drobnych detali, które prezentują się niezwykle efektownie w zbliżeniach. Przykładem jest Omega Seamaster Professional, którego elementy świecą na niebiesko w ciemności, czy Speedmaster Professional z subtelnym logo Omega wygrawerowanym na szkle tarczy. Warto poszukać unikalnych cech danego przedmiotu, aby nadać zdjęciu narracyjny charakter. Klasycznym sposobem na ustawienie wskazówek jest godzina 10:10 (1:50), ponieważ przypomina uśmiechniętą twarz. Jeśli jednak wskazówki zasłaniają istotne elementy tarczy, lepszym rozwiązaniem może być godzina 4:40 (20:20).
Aby uniknąć poruszenia wskazówek podczas fotografowania, warto wyciągnąć koronkę, a następnie przywrócić ją na miejsce w postprodukcji. Każde, nawet najmniejsze niedoskonałości, takie jak kurz, odciski palców czy rysy, będą widoczne na zdjęciu, dlatego przed sesją warto dokładnie wyczyścić zegarek. Oszczędzi to sporo czasu podczas edycji. Jeśli chodzi o oświetlenie, można użyć lampy błyskowej z dużym softboksem, ale w tym prostym ustawieniu wykorzystałem ciemne pomieszczenie i pojedyncze światło LED, którym manipulo-wałem, by podkreślić wybrane detale tarczy. Aby zapewnić stabilność, najlepiej umieścić aparat na statywie i użyć szyny makro, jeśli ją posiadasz.
Alternatywnie zegarek można położyć na kartce papieru lub tekturze i przesuwać go delikatnie w kierunku obiektywu, aż znajdzie się w idealnym punkcie ostrości. Dodatkowo można użyć małej blendy lub kawałka białej kartki, aby odbić światło i doświetlić zacienione fragmenty, wydobywając jeszcze więcej detali.
Wybierz focus stacking
Im bliżej ustawisz ostrość, tym płytsza stanie się głębia ostrości. Choć przymknięcie przysłony może pomóc w zwiększeniu głębi, nie zawsze jest to najlepsze rozwiązanie. Większość obiektywów ma swój optymalny punkt maksymalnej ostrości (sweet spot) w zakresie f/5,6–8, a zbyt mocne przymknięcie przysłony może prowadzić do dyfrakcji i utraty szczegółów. W takiej sytuacji najlepszym rozwiązaniem jest focus stacking – technika polegająca na wykonaniu serii zdjęć z ostrością w różnych punktach kadru, a następnie połączeniu najostrzejszych fragmentów z każdego z nich w jedno w pełni wyostrzone zdjęcie.
Dwie rady dotyczące ostrości
1. Optymalna ostrość.
Każdy obiektyw ma swój sweet spot, czyli optymalną wartość przysłony zapewniającą najwyższą ostrość, zazwyczaj przy f/5,6–8. Choć kusi, by mocno przymknąć przysłonę w celu zwiększenia głębi ostrości, może to przynieść odwrotny efekt. Przy bardzo wysokich wartościach przysłony pojawia się dyfrakcja, która powoduje spadek ostrości obrazu.
2. Ograniczona głębia ostrości
Wartość przysłony wpływa na głębię ostrości, ale równie istotna jest odległość ostrzenia – im bliżej ustawisz ostrość, tym łatwiej rozmyć tło. W fotografii portretowej może to być zaletą, ale w makrofotografii często staje się wyzwaniem. Nawet przy wysokich wartościach przysłony ostra jest tylko cienka warstwa obiektu, pozostawiając resztę rozmytą.
To Ci się przyda: szyna makro
Szyna mocowana do statywu umożliwia bardzo precyzyjne przesuwanie aparatu i obiektywu do przodu lub do tyłu, pozwalając na regulację ostrości bez konieczności dotykania pierścienia ostrości na obiektywie. Dzięki temu można uzyskać większą kontrolę nad kadrem i uniknąć drgań. Model taki jak NiSi Rail NM-180S znacznie ułatwia stacking – technikę polegającą na łączeniu wielu zdjęć z różnymi punktami ostrości, by uzyskać obraz o maksymalnej ostrości.
Czym jest Bracketing AF
1. Opcja w aparacie
Niektóre nowsze aparaty oferują tryb focus bracketing, w którym wykonują serię zdjęć, stopniowo przesuwając punkt ostrości w obrębie kadru. Jednak końcowy efekt nadal wymaga połączenia tych pojedynczych ujęć w jeden obraz o pełnej głębi ostrości za pomocą funkcji focus stacking, np. w Photoshopie CC (zobacz po prawej).
2. Ile zdjęć należy wykonać?
Liczba zdjęć oraz odstępy między punktami ostrości zależą od Ciebie i fotografowanego obiektu. Jeśli jednak fotografujesz ruchomy temat, np. owada lub kwiat kołyszący się na wietrze, warto ograniczyć liczbę klatek, aby przyspieszyć proces i zminimalizować ryzyko rozmycia obrazu.
Jak połączyć serię zdjęć krok po kroku?
Wykonanie serii zdjęć z różnymi punktami ostrości to dopiero połowa sukcesu – kluczowe jest jeszcze ich precyzyjne wyrównanie i połączenie najostrzejszych fragmentów w jeden finalny obraz. Aby ułatwić proces i uniknąć problemów z wydajnością komputera, można przed edycją zmniejszyć rozmiar plików, szczególnie jeśli pracujesz na dużej liczbie zdjęć w wysokiej rozdzielczości.
1. Znajdź zdjęcia
W Adobe Bridge kliknij pierwsze zdjęcie w serii, a następnie przytrzymaj Shift i kliknij ostatnie, by zaznaczyć pozostałe. Aby ułatwić późniejsze odnalezienie odpowiedniego zestawu zdjęć, warto na początku serii zrobić zdjęcie swojej dłoni.
2.Załaduj zdjęcia jako warstwy
Przejdź do Narzędzia > Photoshop > Załaduj pliki jako warstwy w Photoshopie. W Ps CC otwórz panel Warstwy, następnie kliknij górną warstwę, przytrzymaj klawisz Shift i kliknij dolną, aby zaznaczyć wszystkie warstwy w stosie.
3. Połącz w jedno ujęcie
Przejdź do Edycja > Automatyczne wyrównanie warstw, aby wyrównać wszystkie zdjęcia w stosie. Następnie wybierz Edycja > Automieszanie warstw i zaznacz opcje Utwórz stos z obrazów i Płynne tony i kolory. Kliknij OK, aby rozpocząć łączenie.
_1094526942.jpg)
_968856305.jpg)
