Przełącz się na tryb manualny i sprawdź, jak korzystać z niego w praktyce

Jedną z największych zalet cyfrowych aparatów fotograficznych są ich tryby fotograficzne, a dokładnie półautomatyczne tryby Priorytetu przysłony (A w aparatach Nikon) i Priorytetu czasu naświetlania (S). Sprawdzają się w większości sytuacji, ponieważ gdy określisz jeden z parametrów ekspozycji, procesor automatycznie dostosuje do niego pozostałe, aby uzyskać dobrze naświetlone zdjęcie. To bardzo pomocne, gdy dopiero zaczynasz, ponieważ pozwala Ci skupić się na ustawianiu ostrości i kompozycji, ale Twój aparat ma również tryb manualny (M), który umożliwia pełną kontrolę nad parametrami.

Wielu fotografów nigdy z nim nie eksperymentowało, być może uważając to za zbyt trudne do opanowania. A szkoda, bo tryb manualny jest naprawdę potężnym narzędziem, które warto poznać - dzięki niemu nic nie pozostawiasz przypadkowi. Nowoczesne aparaty są naprawdę świetne, ale nadal nie potrafią czytać w Twoich myślach... W tym artykule przedstawiamy kilka wskazówek dotyczących sytuacji, w których powinieneś użyć trybu manualnego, oraz podpowiadamy, jak uzyskać najlepsze wyniki, eksperymentując z podstawowymi ustawieniami ekspozycji!

Kiedy warto użyć trybu manualnego? Cztery sytuacje, w których tryb ręczny sprawdza się najlepiej…

1. Gdy używasz flesza

Niezależnie od tego, czy używasz systemowego flesza, czy studyjnych lamp błyskowych, użyj trybu ręcznego, aby uzyskać najlepsze rezultaty.

• Czas synchronizacji
  Nie przekraczaj czasu synchronizacji z błyskiem, który zwykle wynosi około 1/200 s, inaczej kadr naświetli się tylko w części.
• Zwróć uwagę na światło otoczenia
  Jeśli fotografujesz w plenerze i chcesz połączyć światło błyskowe i naturalne, może to prowadzić do niespójnych rezultatów. Używaj krótkiego czasu ekspozycji (około 1/200 s) i przymknij przysłonę, aby ograniczyć światło otoczenia.
• Ustaw przysłonę
  Jeśli użyjesz szerokiej przysłony i błysku, możesz prześwietlić zdjęcie. Pomocny będzie filtr ND, który ograniczy część światła.

2. Fotografując detale

Nawet niewielki ruch może spowodować zmianę pomiaru światła, więc użyj trybu manualnego, aby go zablokować.

• Kontroluj głębię ostrości
  W przypadku fotografowania makro głębia ostrości jest bardzo płytka, przez co nawet średni zakres przysłony f/11 wydaje się niewystarczający. Eksperymentuj z przysłoną, aby uzyskać taką głębię ostrości, z której jesteś zadowolony.
• Włącz stabilizację
  Drgania aparatu są znacznie bardziej odczuwalne podczas fotografowania z bliska, więc pamiętaj o włączeniu stabilizacji obrazu, aby je zredukować, a także o użyciu statywu lub monopodu, który pomoże ustabilizować ujęcie.
• Skróć czas migawki
  Aby uzyskać ostre zdjęcia z bliska, należy ustawić krótki czas otwarcia migawki (co najmniej 1/200 s). Po wybraniu odpowiedniej przysłony dopasuj ISO, by otrzymać właściwą ekspozycję.

3. Stosując długie ekspozycje

Długie ekspozycje opierają się na czasach otwarcia migawki, które są zbyt długie, aby fotografować z ręki. Umożliwiają one rozmycie ruchomych elementów, takich jak samochody, ale konieczne jest użycie statywu.

• Wydłuż czas migawki
  Przejdź do trybu ręcznego, a następnie ustaw szeroki otwór przysłony około f/4 i ISO 100, aby uzyskać dobrą jakość obrazu. Ustaw długi czas otwarcia migawki, np. 1 sekundę.
• Sprawdź ujęcie
  Przyjrzyj się wykonanemu zdjęciu, jeśli chcesz wzmocnić poziom rozmycia, wydłużaj czas przymykając jednocześnie przysłonę. Drabinka ekspozycji podpowie Ci czy para parametrów dobrana została prawidłowo.
• Użyj czasu Bulb
  Niektóre aparaty mają dedykowany tryb Bulb, w innych musisz wydłużać czas otwarcia migawki aż do uzyskania ustawienia Bulb. To pozwoli stosować czasy dłuższe niż 30 s.

4. Fotografując dziką przyrodę

Tryb ręczny warto stosować do  szybko poruszających się zwierząt. Zablokowanie „na sztywno” ekspozycji pozwala skoncentrować się wyłącznie na ustawieniu ostrości i śledzeniu tematu.

• Skróć czas migawki
  Aby uzyskać ostre zdjęcia, potrzebujesz krótkiego czasu otwarcia migawki. Idealna będzie wartość rzędu 1/1000 s lub krótsza. Zwiększ w tym celu otwór przysłony i podnieś czułość ISO.
• Rób zdjęcia w formacie RAW
  Przełącz się na format RAW, a będziesz mógł sporo zmienić po powrocie do domu, łącznie z korygowaniem ekspozycji, jeśli zdjęcia są nieco prześwietlone lub niedoświetlone.
• Regularnie sprawdzaj swoje zdjęcia
  Zawsze wykonuj zdjęcia próbne i sprawdzaj regularnie na tylnym wyświetlaczu, czy ekspozycja i ostrość są prawidłowe. Lepiej poprawić szybko ustawienie i ponownie wykonać zdjęcie, niż odkryć, że coś było nie tak po powrocie do domu.

Opanuj ręczne ustawianie ekspozycji. Zobacz, jak działają razem czas otwarcia migawki, przysłona i Czułość ISO

Podczas naświetlania danej sceny chodzi o uzyskanie odpowiedniej ilości światła docierającego przez obiektyw do matrycy aparatu poprzez regulację trzech podstawowych zmiennych: wartości przysłony, czasu otwarcia migawki i czułości ISO. Jeśli do tej pory korzystałeś tylko z trybów automatycznych i półautomatycznych, mogłeś nie zauważyć, że gdy zmieniasz ustawienie jednego z nich, aparat automatycznie zmienia pozostałe zmienne, aby stworzyć zrównoważone ujęcie.

Jeśli przymkniesz przysłonę, aparat będzie musiał wydłużyć czas otwarcia migawki, aby wpuścić więcej światła, lub zwiększyć czułość ISO, aby czujnik był bardziej na nie wrażliwy itd. Zawsze trzeba pójść na pewien kompromis, więc aby uzyskać najlepsze rezultaty twórcze, jakich oczekujesz od swojego aparatu, zapoznaj się z naszym trójkątem ekspozycji, aby dowiedzieć się, który parametr powinieneś zmienić w danych okolicznościach.

Poznaj parametry ekspozycji

Przysłona

Przysłona to regulowany otwór wewnątrz obiektywu, który można otworzyć lub zamknąć, aby wpuścić więcej lub mniej światła, dzięki czemu obraz będzie jaśniejszy lub ciemniejszy. Regulacja wartości przysłony zmienia także obszar głębi ostrości. Szeroka przysłona f/2,8 przepuszcza dużo światła, ale zapewnia płytką głębię ostrości, rozmywając tło, natomiast wąska przysłona f/22 ogranicza dopływ światła, ale dostajemy więcej szczegółów.

Czas migawki

Jest to czas, przez jaki sensor jest wystawiony na działanie światła. Dłuższy czas migawki to dłuższa ekspozycja, która daje jaśniejszy obraz, ale stwarza też większe szanse na wychwycenie ruchu, np. rozmycia obiektu, jeśli osoba przechodzi przez kadr, lub poruszenia całego ujęcia spowodowanego drżeniem rąk. Krótki czas migawki pozwala „zamrozić” ruch, dlatego stosuje się go często przy fotografowaniu dynamicznych scen, np. w fotografii sportowej lub dzikiej przyrody.

Czułość ISO

Ten parametr zmienia czułość matrycy na światło. Zwiększenie ISO pozwoli Ci na tworzenie dobrze naświetlonych zdjęć w warunkach słabego oświetlenia, ale jednocześnie wzmocni szumy tła, przez co zdjęcia będą wydawać się bardziej „ziarniste”. Wydajność matryc przy słabym oświetleniu wzrasta z każdym nowym modelem aparatu, dając coraz lepsze rezultaty przy najwyższych wartościach ISO. Zazwyczaj najniższa wartość ISO w większości aparatów to 50 lub 100.

Zrozum, jak działa ekspozycja, podążając za tym prostym diagramem

Zależność pomiędzy czasem otwarcia migawki, przysłoną i ISO jest kluczowa dla całej fotografii. Kiedyś czas otwarcia migawki i przysłona były jedynymi parametrami ekspozycji, które można było zmieniać przy kolejnych zdjęciach, ponieważ ISO było ustalane na podstawie rodzaju używanego filmu. Wprowadzenie cyfrowych aparatów fotograficznych umożliwiło zmianę czułości przy każdym ujęciu, bez konieczności wymiany filmu czy zmiany korpusu.

Skompensuj ekspozycję

Nie zawsze trzeba przechodzić do trybu manualnego, aby odzyskać kontrolę. Jeśli wolisz używać trybów półautomatycznych, możesz dokonać korekty za pomocą kompensacji ekspozycji, gdy zauważysz, że Twoje zdjęcia wychodzą nieco jaśniejsze lub ciemniejsze, niż powinny. Pozwala to zmusić aparat do niedoświetlenia lub prześwietlenia ekspozycji o określoną liczbę stopni przysłony. Warto pamiętać o zresetowaniu ustawienia kompensacji ekspozycji do zera po zakończeniu fotografowania, aby przy następnej scenie szybciej zareagować.

Używaj histogramu

Histogramy zobaczysz dzisiaj wszędzie: na wyświetlaczu w aparacie i w programie do edycji jak Lightroom. Wykresy te pokazują informacje o liczbie pikseli danej jasności na zdjęciu – jeśli są one przesunięte w lewą stronę, oznacza to, że zdjęcie jest niedoświetlone i niektóre tony to po prostu głęboka czerń; jeśli są one przesunięte na prawą stronę, oznacza to, że straciłeś trochę szczegółów w jasnych partiach obrazu, ponieważ zdjęcie jest prześwietlone. Prawidłowy wykres, bez zbitych tonów po lewej lub prawej stronie, oznacza, że ekspozycja jest zrównoważona.

Wybierz tryb pomiaru światła. Sprawdź, którego użyć, aby uzyskać lepsze rezultaty

W półautomatycznych trybach aparatu możesz określić niektóre parametry ekspozycji, takie jak przysłona, ISO i czas otwarcia migawki. Aparat wykorzysta wtedy wbudowane algorytmy pomiarowe, aby dopasować pozostałe i wykonać dobrze naświetlone zdjęcie. Na to, w jaki sposób aparat to robi, wpływa tryb pomiaru światła. Dostępne są tryby pomiaru, które skanują cały kadr i próbują wypracować najlepszą ekspozycję dla dobrze oświetlonego ujęcia w całym kadrze, lub tryby takie jak pomiar punktowy, które biorą pod uwagę tylko bardzo małą część kadru.

Warto zauważyć, że tryby pomiaru będą miały wpływ na wbudowany w aparat światłomierz, gdy używasz trybu ręcznego, ale to do Ciebie będzie należało wybranie wartości przysłony, czasu otwarcia migawki i ustawień ISO, aby potwierdzić, czy zgadzasz się z algorytmem pomiaru, czy wolisz go skorygować.

Tryby pomiaru światła

Strefowy

Nazywany często pomiarem ewaluacyjnym lub matrycowym w aparatach Nikon (3D Matrix) jest zasadniczo systemem pomiaru strefowego, który dzieli kadr na segmenty i wykorzystuje algorytmy, by wykonać dobrze naświetlone zdjęcie w większości sytuacji. Niektóre z tych systemów mogą traktować priorytetowo obszar wokół aktywnego punktu AF, aby ta część obrazu była naświetlona prawidłowo. Jest to mniej przydatne, gdy chcemy celowo niedoświetlić lub prześwietlić zdjęcie.

Ważony

Zwany Centralnie ważonym. Tryb działa podobnie do trybów pomiaru opartych na strefach. Cały kadr jest skanowany i brany pod uwagę, ale tutaj ekspozycja jest tak korygowana, aby prawidłowo naświetlić temat w centralnym obszarze ujęcia, by został prześwietlony lub niedoświetlony. Na przykład w Nikonach DX średnica centralnego obszaru wynosi domyślnie 8 mm, czyli około 6% kadru, ale można ją zmienić na 6 mm, 10 mm lub 13 mm, aby nadać centralnemu obszarowi większą lub mniejszą wagę

Punktowy

Systemy pomiaru punktowego redukują obszar brany pod uwagę przy ekspozycji do małego punktu. Zazwyczaj jest to 1–4% kadru w centrum, choć niektóre aparaty pozwalają ustawić punkt w innym miejscu ekranu lub użyć obszaru wokół aktywnego punktu AF. Niektóre aparaty posiadają również tryb pomiaru częściowego, który obejmuje większy obszar kadru (6–9%): daje to bardziej spójne wyniki niż pomiar punktowy, gdzie nawet niewielkie przesunięcie kadru może spowodować diametralne różnice w ekspozycji.

Poznaj Auto ISO

Mimo, że tryb manualny pozwala na przejęcie bezpośredniej kontroli nad wszystkimi trzema parametrami ekspozycji: przysłoną, czasem otwarcia migawki i wartością ISO - wiele aparatów umożliwia wybranie opcji automatycznego doboru ISO podczas pracy w trybie manualnym. Oznacza to, że można zablokować wartość przysłony i czasu otwarcia migawki, ale pozwolić aparatowi na pewną kontrolę nad ISO. Nowe aparaty Nikon umożliwiają ustawienie maksymalnej wartości ISO, aby zdjęcia nie były zbyt zaszumione, a także minimalnego czasu ekspozycji, który zapewni wystarczająco krótki czas naświetlania, aby wyeliminować drgania aparatu lub rozmycie tematu.

Ustaw dobry balans bieli. Zmiana balansu bieli to szybki sposób na zróżnicowane efekty kolorystyczne

Kolor jest ważną częścią fotografii i odgrywa znaczącą rolę w tworzeniu nastroju zdjęć. Odpowiednie dobranie balansu bieli w Twoim aparacie może sprawić, że obraz będzie wydawał się cieplejszy lub chłodniejszy, oraz pozwoli skorygować ustawienia kolorów tak, by odcienie na zdjęciu, takie jak szarość, wyglądały naturalnie. Domyślnym ustawieniem w aparacie jest automatyczny balans bieli, ale można go dowolnie zmienić w każdym z trybów, czy to półautomatycznym, czy też ręcznym.

Warto ustawić konkretną wartość, np. gdy chcesz uzyskać spójne wyniki w serii zdjęć, potrzebnej do tworzenia timelapse’u lub stackowania. Warto także zapisywać zdjęcia w formacie RAW, bo wtedy można dowolnie i bezinwazyjnie zmieniać balans bieli w programie do edycji. Dodatkowo trzeba pamiętać, że regulacja balansu bieli, wpływa na kontrast tonów monochromatycznych, dlatego nawet w fotografii czarno-białej jest on istotny.

Dopasuj kolorystykę

Wybierz balans bieli

Aparaty systemowe pozwalają na ustawienie balansu bieli na wiele sposobów. Każda opcja odpowiada konkretnej sytuacji, np. gdy używasz lampy błyskowej lub fotografujesz w bezpośrednim świetle słonecznym. Z dobraniem odpowiedniej temperatury barwowej całkiem nieźle radzi sobie funkcja Auto, ale nie zawsze sprawdza się idealnie. W takich sytuacjach należy samodzielnie ustawić balans bieli, aby mieć pewność, że uzyskamy pożądany rezultat. W przypadku plików JPEG bardzo trudno jest zmienić balans bieli podczas edycji, dlatego lepiej zapisywać zdjęcia w formacie RAW. Mimo to warto dbać o odpowiedni balans bieli już na etapie fotografowania. Pozwoli to lepiej ocenić ekspozycję i kompozycję oraz skróci czas edycji na komputerze.

Dobierz własną wartość

Aby przejąć jeszcze większą kontrolę nad balansem bieli, można ustawić niestandardową temperaturę barwową. W przypadku tego aparatu możemy określić dowolną wartość w zakresie od 2500 K (dla chłodniejszego, niebieskiego wyglądu) do 10 000 K (dla cieplejszego i bardziej pomarańczowego efektu). Zmiana balansu bieli, nawet w małym stopniu, może mieć naprawdę duży wpływ na Twoje zdjęcia. Na przykład wystarczy odrobinę ocieplić zdjęcia krajobrazowe, aby przestały być nudne i szare.

Zmień balans po fakcie

Zmień balans po fakcie

Wykonywanie zdjęć w formacie RAW oznacza znacznie więcej danych, które można wykorzystać podczas późniejszej edycji ujęcia. W efekcie już po wykonaniu zdjęcia można dostosować ekspozycję i balans bieli w większym zakresie. Jest to niezwykle przydatne i znacznie trudniejsze, jeśli fotografujesz w formacie JPEG. Jeśli plik RAW otworzysz w programie do edycji, takim jak Lightroom lub Camera Raw, możesz zmienić balans bieli – albo używając gotowych wartości jak w aparacie, albo ręcznie za pomocą suwaka temperatury.

Manualna ostrość

W fotograficznym żargonie słowa manualny używamy w dwóch kontekstach. Do trybu manualnego fotografowania, który pozwala na ustawienie parametrów ekspozycji, takich jak przysłona i czas otwarcia migawki, dochodzi tryb manualnego ustawiania ostrości, który pozwala na ręczną zmianę ostrości za pomocą pierścienia na obiektywie. Jest on włączany poprzez przesunięcie przełącznika na tubusie obiektywu lub aparatu, a czasami można go aktywować z poziomu menu. Tryb ręcznej regulacji ostrości (MF) umożliwia zmianę odległości ogniskowania obiektywu i nie ma wpływu na ustawienia ekspozycji, takie jak przysłona, czas otwarcia migawki i wartość ISO.

Połącz klocki… Wykorzystajmy wszystko, czego nauczyliśmy się do tej pory, aby osiągnąć fantastyczne rezultaty dzięki ręcznemu sterowaniu

Bywa, że sfotografowanie kogoś wcale nie jest łatwe. Przykładem jest tu zdjęcie naszej modelki Claudii, która została całkowicie oświetlona przez neon w witrynie sklepowej. Wyłączyłem automatyczny balans bieli i ustawiłem go na fluorescencyjny, aby uzyskać żywy czerwony kolor neonu; następnie przeszedłem do trybu manualnego, aby przejąć kontrolę nad ekspozycją. Neon był dość jasny, więc przy otwartej przysłonie f/2 wystarczyło zwiększyć czułość ISO do 200, by uzyskać czas otwarcia migawki 1/100 s – wystarczający, aby fotografować z ręki bez poruszenia.

Upewniłem się również, że ostrość jest ustawiona dokładnie na oku Claudii znajdującym się bliżej aparatu. Fotografowanie w trybie manualnym umożliwiło całkowite zablokowanie ustawień, dzięki czemu mogłem skupić się wyłącznie na kompozycji i ustawieniu ostrości, co było najtrudniejszą częścią tego oświetlonego neonami portretu.

Pięć rzeczy, które należy wziąć pod uwagę w trybie manualnym

1. Przysłona
   Otworzyłem szeroko przysłonę (f/2), aby zarejestrować więcej światła z tej słabo oświetlonej sceny. Dzięki temu uzyskałem również bardzo płytką głębię ostrości. W rezultacie twarz modelki jest ostra, a tło – przyjemnie rozmyte.
2. Pomiar światła
   Na początku sprawdziłem ekspozycję przy pomiarze matrycowym, ale obraz wychodził trochę za jasny, więc przeszedłem do trybu ręcznego, aby przejąć pełną kontrolę nad parametrami.
3. Bez autofokusa
   Kiedy fotografujesz z bardzo szeroką przysłoną, taką jak f/2, ważne jest, aby idealnie ustawić ostrość, więc użyłem ręcznej regulacji, by mieć pewność, że oko Claudii będzie idealnie ostre.
4. Balans bieli
   Aby mieć pewność, że na zdjęciu uzyskam spójne kolory i odcienie, wybrałem opcję balansu bieli Światło fluorescencyjne. Oczywiście zapisywałem zdjęcia w formacie RAW.
5. Czas migawki
   Ustawiłem ISO na 200, aby uzyskać dobrą jakość obrazu, i użyłem czasu otwarcia migawki 1/100 s, który był wystarczająco krótki, by otrzymać nieporuszone zdjęcie.

Partnerem publikacji jest firma Nikon. Artykuł pochodzi z najnowszego wydania magazynu Digital Camera Polska (DCP 1/2023)