Newsletter
Newsletter
Podstawy oświetlenia portretowego
Podstawowym zadaniem oświetlenia portretowego jest stworzenie iluzji trójwymiarowej formy w dwuwymiarowym medium. Choć oświetlenie spełnia funkcję estetyczną, pomaga w idealizacji modela lub w tworzeniu nastroju - od romantycznego po sentymentalny - to funkcjonalnym aspektem oświetlenia portretowego jest pokazanie bryły i konturów ludzkiej twarzy, czyli jej kształtu. Dobre oświetlenie powinno podkreślać fakturę skóry i umożliwić zachowanie równowagi między idealizacją a realizmem, a także wzmacniać iluzję głębi obrazu.
OŚWIETLENIE SZEROKIE I WĄSKIE
Istnieją dwa podstawowe typy oświetlenia portretowego: szerokie i wąskie.
W oświetleniu szerokim światło główne oświetla tę część twarzy, która jest zwrócona w stronę aparatu (część twarzy szerszą z perspektywy aparatu). Oświetlenie szerokie jest używane rzadziej niż oświetlenie wąskie, ponieważ spłaszcza ono i zaciera kontury twarzy, a iluzja trójwymiarowości jest minimalizowana. Może być jednak stosowane do poszerzenia wąskiej lub podłużnej twarzy. W przypadku oświetlenia szerokiego trzy czwarte twarzy jest oświetlone jasnym światłem. Do tego rodzaju oświetlenia najlepiej nadaje się duże źródło miękkiego światła. Szerokie oświetlenie używane jest na ogół w konfiguracji z oświetleniem zbliżonym do sposobu oświetlenia charakterystycznego dla fotografii wykonywanych w technice wysokiego klucza. Oprócz tego model powinien mieć raczej wąską twarz, aby służyło mu jej optyczne poszerzenie.
W oświetleniu wąskim światło główne oświetla część twarzy odwróconą od aparatu (węższą z jego perspektywy). Wąskie oświetlenie podkreśla kontury twarzy i może być używane jako sposób oświetlenia korygujący okrągłą lub szeroką twarz. Stosowane ze słabym światłem wypełniającym, wąskie oświetlenie tworzy wyraziste efekty oświetleniowe z silnymi światłami i głębokimi cieniami.
Z tych dwóch typów oświetlenia oświetlenie wąskie jest znacznie popularniejsze, stosuje się je najczęściej do fotografowania osób z twarzą o typowej szerokości.
Jeśli wykorzystuje się światło zastane jako światło główne, przejście od oświetlenia szerokiego do wąskiego może sprowadzić się do obrócenia głowy modela o 15° w jedną lub w drugą stronę, w kierunku do lub od światła głównego. Im bardziej światło pada z jednej strony, tym bardziej prawdopodobne jest uzyskanie oświetlenia wąskiego.
_1475239688.jpg)
_443908423.jpg)
_968856305.jpg)
_1877607562.jpg)
Marcus Bell, uwzględniając pociągłą twarz i szczupłą figurę modelki, zastosował oświetlenie szerokie. Źródłem rozproszonego światła było okno, a padające z niego, słabnące światło oświetliło także parę rodziców panny młodej i stworzyło portret w portrecie. Aby rodzice nie stanowili konkurencji dla panny młodej, ta część zdjęcia została przyciemniona podczas późniejszej edycji obrazu.
Oświetlenie szerokie, używane znacznie rzadziej niż oświetlenie wąskie, charakteryzuje się światłem rozświetlającym lepiej widoczną części twarzy. Zdjęcie: Cherie Steinberg Coté.
Oświetlenie wąskie zostało utworzone przez źródło światła głównego, ustawione po lewej stronie aparatu i oświetlające prawą stronę twarzy modelki. Kontrast oświetlenia jest duży - 3,5:1, ale szczegóły w cieniach pozostają widoczne. Zdjęcie: Fernando Basurto.
Mark Nixon wykonał ten portret przy wykorzystaniu dużego źródła światła, ustawionego tuż obok malca. Fotograf stworzył w domu, w którym mieszka dziecko, tło odpowiednie dla fotografii w wysokim kluczu, a mianowicie oświetlił zabrany ze sobą biały materiał dwoma lampami błyskowymi ustawionymi pod kątem 450 względem niego. Oświetlenie tła studyjnego było o 1 1/2 stopnia przysłony intensywniejsze niż oświetlenie malucha, toteż tło zostało zarejestrowane jako czysto białe. Światłem wypełniającym było światło zastane.
PIĘĆ PODSTAWOWYCH RODZAJÓW OŚWIETLENIA PORTRETOWEGO
W tradycyjnej fotografii portretowej najczęściej wykorzystuje się pięć podstawowych typów oświetlenia - one same oraz nieskończona liczba ich odmian stanowią uznane i powszechnie wykorzystywane metody oświetlania. podstawą wszystkich tych rodzajów jest zasada jedności źródła światła głównego, tak jak dzieje się w przypadku światła słonecznego.
Ponieważ jest to książka o fotografowaniu w świetle mieszanym, nie będę szczegółowo omawiał typów oświetlenia studyjnego, stosowanych w fotografii portretowej. Jednak warto się im przyjrzeć, ponieważ każdy z nich może być wykorzystany także podczas fotografowania w świetle mieszanym.
Na ilustracjach przedstawiono pięć podstawowych rodzajów oświetlenia. Jak widać, o jego typie decyduje ustawienie światła głównego. Sposób oświetlenia zmienia się wraz z przesuwaniem światła głównego - z ustawienia blisko modela i nad nim do dalszego i znacznie niższego ulokowania go z boku. Światło główne nie powinno być usytuowane poniżej poziomu oczu pozującego, ponieważ w przyrodzie nie spotyka się naturalnego oświetlenia dolnego. Jeśli światło główne i wypełniające znajdują się po tej samej stronie aparatu, wtedy po przeciwnej stosuje się blendę rozjaśniającą cienie.
Oświetlenie typu paramount. Oświetlenie to, zwane czasem oświetleniem a la Dietrich, jest tradycyjnie używane podczas fotografowania kobiet. Tworzy ono charakterystyczny cień pod nosem modelki, od którego pochodzi jedna z nazw tego oświetlenia, mianowicie butterfly lighting (dosłownie: oświetlenie motylkowe). podkreśla ono wysokie kości policzkowe i gładkość cery. Zazwyczaj nie jest stosowane do fotografowania mężczyzn, ponieważ uwydatnia zagłębienia policzków i oczodołów.
Aby stworzyć takie oświetlenie, należy podnieść wysoko światło główne i ustawić je naprzeciw twarzy modelki, równolegle do linii jej nosa (patrz schemat na poprzedniej stronie), światło to może być też nieco przesunięte w lewo, na godzinę 11.00. Aby utworzyć pożądany cień w kształcie skrzydeł motyla, światło musi znajdować się blisko modelki i nad nią, nie powinno być więc stosowane w przypadku osób z głębokimi oczodołami, ponieważ nie ma możliwości osobnego oświetlania tej części twarzy, nawet przy umiejętnym zastosowaniu światła wypełniającego.
Światło wypełniające lub blenda są ustawiane poniżej głowy osoby fotografowanej bezpośrednio pod światłem głównym. Ponieważ światło główne i wypełniające znajdują się po tej samej stronie aparatu, po drugiej stronie, blisko modelki musi znajdować się blenda, rozjaśniająca głębokie cienie na szyi i policzku.
ŚWIATŁO GŁÓWNE PODĄŻA ZA SŁOŃCEM
W miarę przechodzenia od oświetlenia typu paramount do oświetlenia bocznego, twarz modela staje się coraz szczuplejsza. Każdy z tych rodzajów oświetlenia uwypukla fakturę skóry - jest tym bardziej widoczna, im bardziej z boku pada światło. Zauważ, że ustawienie światła głównego względem modela naśladuje zachodzące słońce - najpierw znajduje się wysoko, a potem coraz niżej. Ważne jest, aby światło główne nigdy nie było ulokowane poniżej wysokości głowy osoby fotografowanej. W tradycyjnej fotografii portretowej nie ustawia się światła głównego w ten sposób, ponieważ w naturze nie spotyka się takiego oświetlenia.
Marcus Bell zastosował światło odbite od parasolki, aby oświetlić scenę w sposób mieszany, sytuujący się między oświetleniem typu loop a rembrandtowskim. Wydobył detale twarzy Quentin Bryce (gubernatora australijskiego stanu Queensland), a za pomocą programu Photoshop zmiękczył wszystkie detale obrazu, w tym tło, szczegóły sukienki i krzesła, na którym siedziała modelka. Marcus dodał też winietę kierującą uwagę widza na twarz kobiety. Podczas stosowania parasolki lub softboxu poza studiem, dobrze jest pamiętać o świetle zastanym, i dobrać ekspozycję w taki sposób, aby je odpowiednio wykorzystać, np. jako światło wypełniające.
Oświetlenie typu loop. Oświetlenie tworzące na policzku światłocień w kształcie pętli stanowi wersję oświetlenia typu paramount. Światło główne jest ustawione niżej i bardziej z boku osoby fotografowanej w porównaniu z poprzednim schematem, w taki sposób, aby cień rzucany przez nos przybrał kształt niewielkiej pętli na zacienionej stronie twarzy. Jest to jeden z częściej stosowanych rodzajów oświetlenia - idealnie nadaje się do fotografowania osób o typowych, owalnych twarzach.
W przypadku oświetlenia typu loop, światło wypełniające znajduje się po przeciwnej stronie względem światła głównego. Ważne jest, aby światło wypełniające nie rzucało własnych cieni; chodzi o zachowanie jednolitego charakteru oświetlenia, sugerującego zastosowanie tylko jednego źródła światła. Jedynym sposobem oceny rezultatów ustawienia światła wypełniającego jest obserwacja planu zdjęciowego przez wizjer aparatu.
Oświetlenie rembrandtowskie. Oświetlenie rembrandtowskie lub oświetlenie pod kątem 45° charakteryzuje się małą, trójkątną plamą światła ukazującą się na zacienionym policzku modela. Światłocienie na obrazach Rembrandta sugerują wykorzystanie światła padającego z wysoka. Ten typ oświetlenia uważany jest za mocny, typowo męski. Aby podkreślić plamę światła na zacienionej części twarzy, zazwyczaj stosuje się oświetlenie rem-brandtowskie ze słabym światłem wypełniającym.
Przy takim oświetleniu światło główne jest ustawione niżej i bardziej z boku niż w oświetleniu tworzącym na policzku światłocień w kształcie pętli czy w oświetleniu typu paramount. W rzeczywistości światło główne pada prawie z boku modela, zależnie od tego, jak bardzo twarz jest odwrócona od aparatu. Jeśli model uniesie lub opuści głowę, można prawidłowo ustawić światło na zacienionej połowie jego twarzy. Rozproszone światło główne sprawi zaś, że trójkątna plama światła na twarzy modela będzie mniej wyraźna. W oświetleniu rembrandtowskim światło wypełniające jest ustawione podobnie jak w oświetleniu typu loop.
Wykonując zdjęcie tancerek baletowych, Bruce Dorn oświetlił modelki z góry światłem na tyle rozproszonym, że twarze i torsy były dobrze oświetlone, ale reszta planu znacznie słabiej.
W przypadku tancerki po lewej stronie oświetlenie jest zbliżone do rembrandtowskiego, a kobieta obok wygląda, jakby była oświetlona w sposób stosowany w fotografii mody. Fotograf wykorzystał światło będące w pokoju, w tym światło lamp podobnych do lampy widocznej na zdjęciu, do oświetlenia tła i wyważył ekspozycję pomiędzy natężeniem lampy błyskowej a światłem zastanym. Jest to często spotykany sposób oświetlenia, więc posiadanie właściwych narzędzi, umożliwiających uzupełnienie oświetlenia fotografowanej sceny, decyduje o sukcesie. Bruce opracował zdjęcie za pomocą programu Corel Painter: dodał efekty naśladujące technikę malarską impresjonistów.
FUZZY DUENKEL: PRZEKRACZANIE GRANIC ŚWIATŁA ZASTANEGO
Fuzzy Duenkel twierdzi, że na ogół jest w stanie ocenić, czy kontrast oświetlenia fotografowanej sceny mieści się w zakresie możliwym do zarejestrowania i wydrukowania, ale czasem próbuje przekroczyć te granice i pójść nieco dalej. Jednak za każdym razem, gdy tak postąpi, zostaje na długie godziny przykuty do komputera, by skorygować obraz. Tak też było w przypadku zdjęcia ucznia ostatniej klasy szkoły średniej (wersja przed edycją znajduje się poniżej po lewej). Młody człowiek stał w stodole rodzinnego gospodarstwa, a przez otwartą klapę silosu wpadał strumień światła. Ustawiając odpowiednio modela, Fuzzy wykorzystał ten silny, wąski snop światła, rozświetlający lewą stronę torsu chłopaka.
Uzyskany efekt spodobał się fotografowi, postanowił więc maksymalnie wykorzystać dynamikę tonalną, która może być zarejestrowana przez aparat cyfrowy, w tym wypadku model Canon EOS-iDs Mark II. "Skoro zawsze fotografuję w formacie RAW, to nawet jeśli zdjęcie wykracza poza zakres możliwy do zarejestrowania, dzięki temu formatowi będę mógł je uratować". Jak widać - w tym przypadku się to nie udało.
Na szczęście artysta zabezpieczył się, wykonując inne zdjęcie ze zmodyfikowanym oświetleniem. W celu rozproszenia wpadającego światła, w otworze silosu zamocował półprzezroczysty ekran, który zmienił wpadające światło z wąskiego strumienia w szeroki, rozproszony snop światła, co dało równomierne oświetlenie i niski kontrast.
Bezsprzecznie drugie zdjęcie (po prawej stronie) jest znacznie lepsze i zdecydowanie łatwiejsze do wydrukowania niż pierwsze. Nauka, jaka wypływa z tego doświadczenia, według Fuzzy'ego jest następująca: "Oczy widzą szczegóły w szerokim zakresie świateł i cieni, ale nie dotyczy to aparatów. Jeśli oświetlenie wydaje ci się zbyt kontrastowe, prawdopodobnie będzie takie także dla matrycy światłoczułej. Dotyczy to wszystkich wykorzystywanych aparatów i formatów plików, RAW czy JPEG".
Oświetlenie boczne. Z oświetleniem bocznym mamy do czynienia wtedy, gdy światło główne oświetla tylko połowę twarzy modela. Takie oświetlenie może być zastosowane do wyszczuplenia szerokiej twarzy lub nosa. W połączeniu ze słabym światłem wypełniającym bywa wykorzystywane do ukrycia nieregularności rysów twarzy, a bez światła wypełniającego - do stworzenia wyrazistego portretu.
W przypadku oświetlenia bocznego, światło główne znajduje się dalej od modela i niżej niż przy poprzednich rodzajach oświetlenia. Czasem światło główne ustawia się nawet nieco za osobą fotografowaną, zależnie od tego, jak mocno odwróciła ona twarz od aparatu i od źródła światła.
Oświetlenie boczne jest na ogół oświetleniem kontrastowym. W tym przypadku Heidi Mauracher wykorzystała ostatnie promienie zachodzącego słońca do uzyskania oświetlenia bocznego. Rezygnacja ze światła wypełniającego uwydatniła światła w obszarach rozjaśnionych odcieniami czerwieni i złota zachodzącego słońca.
Oświetlanie profilu. Z oświetlaniem profilu mamy do czynienia wtedy, gdy głowa modela jest odwrócona pod kątem prostym do osi obiektywu. Jest to mocny styl oświetleniowy, wykorzystywany do podkreślenia zdecydowanych rysów twarzy. Obecnie, choć rzadziej stosowany niż w przeszłości, w dalszym ciągu stanowi stylową formę oświetlenia portretowego.
W przypadku oświetlania profilu, światło główne jest ustawione za modelem, toteż oświetla stronę twarzy znajdującą się dalej od fotografa, tworzy obwódkę światła wzdłuż profilu pozującego oraz podkreśla włosy i szyję. Należy zwracać uwagę, aby światło było skoncentrowane na twarzy, nie na szyi czy włosach. Źródło światła wypełniającego powinno być ustawione po tej samej stronie aparatu co źródło światła głównego.
Ten wspaniały portret został wykonany przez Elaine Hughes. Jest pełnym emocji obrazem eksponującym piękną szyję modelki. Elaine wykorzystała oświetlenie na zewnątrz - miękkie i padające z góry; ustawiła kobietę z uniesioną głową, tak aby światło oświetliło twarz. Wąska obwódka świetlna otacza tylko sam profil; światło zablokowane przez podbródek nie pada bezpośrednio na szyję. Portret sprawia wrażenie, jakby pozująca znajdowała się w ruchu, podkreśla ulotność chwili.
Wariant oświetlenia profilu. David Williams ustawił modela bokiem do światła. Słabnące światło oświetla twarz i ręce, podkreśla kontury i przestrzeń. Zdjęcie zostało wykonane w świetle wpadającym przez drzwi balkonowe do studia fotograficznego. Fotograf mógł zmieniać szerokość strumienia światła głównego, otwierając i zamykając drzwi, aż do uzyskania pożądanego efektu.
Wspaniały przykład doskonałego, plenerowego oświetlenia profilu. Zalesiony wąwóz filtrował światło słoneczne i oświetlał postaci z boku. Ferdinand Neubauer zmiękczył obraz i obniżył kontrast sceny, używając do tego celu filtru zmiękczającego. Ekspozycja została przesunięta w kierunku cieni, i spowodowała prześwietlenie jasnych partii zdjęcia oświetlonych od tyłu. Nie użyto lampy błyskowej ani innego źródła światła wypełniającego.
OŚWIETLENIE STOSOWANE W FOTOGRAFII MODY (FASHION LIGHTING)
Jest to odmiana tradycyjnego, bardzo miękkiego, przedniego oświetlenia portretowego. W rezultacie nie modeluje twarzy - pozostawia to makijażowi. Stosowane jest najczęściej do fotografowania kobiet.
Aby stworzyć oświetlenie typu fashion, światło główne powinno być ustawione w osi obiektywu. W warunkach studyjnych wykorzystuje się duży softbox, ulokowany bezpośrednio nad aparatem, a jako źródło światła wypełniającego - srebrną blendę umieszczoną tuż pod aparatem. Oba źródła światła powinny znajdować się blisko osoby fotografowanej, aby dać jak najbardziej miękkie oświetlenie. Czasem nawet widać okrągłe błyski w oczach modeli, tworzone przez pierścieniową lampę błyskową, zapożyczoną z makrofotografii - to typ lampy, której odbłyśnik jest zamontowany wokół obiektywu, zapewnia więc całkowicie bezcieniowe oświetlenie.
W fotografii portretowej, wykorzystującej światło zastane, oświetlenie typu fashion może być uzyskane dzięki użyciu błyszczącej, pokrytej złotą folią lustrzaną blendy, ustawionej bardzo blisko osi obiektywu. Jeśli światło padające z tyłu, skierowane w stronę modela za pomocą blendy, będzie zbyt jasne, może powodować mrużenie oczu. Da się je ograniczyć poprzez ustawienie półprzezroczystego ekranu między blendą a fotografowaną osobą, co zmniejsza intensywność światła i je zmiękcza.
Przykład prawie idealnie przedniego oświetlenia typu fashion, wykorzystującego światło zastane. Światło padające z tyłu zostało ocieplone i skoncentrowane za pomocą blendy Fuzzy flector (więcej na temat tej blendy na str. 52) oraz zmiękczone za pomocą półprzezroczystego ekranu wstawionego między blendę a modelkę. Źródło światła nie znajduje się w osi obiektywu, lecz tam, gdzie skierowany jest wzrok modelki. Ponieważ blenda znajdowała się poniżej głowy kobiety, Fuzzy Duenkel skłonił modelkę, aby popatrzyła w kierunku blendy.
Bill Hurter
Światło mieszane w praktyce. Profesjonalne techniki w fotografii ślubnej i portretowej
Cena dla Ciebie: 39,90zł
Liczba stron: 128
Format: 210 x 280
Oprawa: miękka
