Filtry bez tajemnic, czyli jaki typ filtra jest dla Ciebie

Fotografia nierozłącznie związana jest ze światłem, a umiejętność jego kontrolowania jest niezbędna, niezależnie od tego, jakiego rodzaju są to zdjęcia. Fotografia krajobrazowa zazwyczaj opiera się na naturalnym oświetleniu i warunkach pogodowych, na które nie mamy wpływu – w przeciwieństwie na przykład do fotografii studyjnej, gdzie fotograf ma pełną kontrolę nad światłem i ekspozycją. Jednak pomimo tej ogromnej różnicy, fotografowie krajobrazu mogą używać filtrów do kontrolowania sposobu, w jaki światło wpada do obiektywu.

Zakres dostępnej kontroli jest zaskakująco wysoki i niezależnie od tego, czy chcesz po prostu wpływać na ekspozycję, czy też dodać kreatywne efekty w aparacie, dzieli Cię od tego tylko kilka kroków – musisz po prostu wiedzieć, jak i kiedy użyć określonego filtra lub nawet kilku filtrów jednocześnie. W fotografii krajobrazowej przychodzi taki czas, gdy samo przybycie na miejsce z aparatem i statywem nie wystarcza. Jest to naturalny porządek rozwoju osobistego. Następnym krokiem jest rozpoczęcie korzystania z filtrów i przejęcie większej kreatywnej kontroli nad ekspozycją. W tym artykule pokażemy Ci więc wszystko, co musisz o nich wiedzieć, aby w swoim rozwoju pójść krok dalej…

1. Jaki typ filtra jest dla Ciebie?

Istnieje kilka rodzajów filtrów, a każdy z nich można przymocować do obiektywu w inny sposób. Każde z mocowań ma swoje wady i zalety, które decydują o tym, czy będą one pasować do Twojego stylu fotografowania. Trzy główne typy dostępnych filtrów to filtry kwadratowe, które można włożyć do uchwytu filtra przymocowanego z przodu obiektywu, filtry nakręcane, które przykręca się z przodu obiektywu, oraz filtry wsuwane, które mocuje się jeden na drugim. Istnieją również filtry montowane z tyłu, które umieszcza się w specjalnym uchwycie za tylną soczewką wybranych teleobiektywów i obiektywów ultraszerokokątnych z wypukłą przednią soczewką, ale są one najrzadziej używane i ograniczają się do filtrów szarych.

Filtry nakręcane - od 70 zł

Filtry wkręcane są małe, lekkie i niedrogie, co czyni je idealnymi dla osób z ograniczonym budżetem. Ich wadą jest to, że układanie ich w stos może powodować winietowanie. Poza tym trzeba mieć zestaw dla każdego obiektywu. Można to jednak obejść, kupując filtr pasujący do największego gwintu Twojego obiektywu i mocować go na mniejszych poprzez odpowiednie pierścienie redukcyjne.

System filtrów kwadratowych - od 200 zł

Oferują największą kontrolę dzięki możliwości połączenia filtra polaryzacyjnego z innymi rodzajami filtrów. W przypadku tego systemu do przedniej części obiektywu mocowany jest pierścień adaptera, do którego dołączany jest uchwyt filtra, co oznacza, że jeden zestaw filtrów może być używany z wieloma obiektywami. Wśród tego typu filtrów dostępne są modele połówkowe, które można przesuwać, by idealnie dopasować je do linii horyzontu.

Niektóre zestawy na filtry są dostarczane z maksymalnie trzema pierścieniami adaptera, w innych przypadkach należy je kupić osobno. Po prostu upewnij się, że masz odpowiednie adaptery do gwintów w Twoich obiektywach.

Filtry kwadratowe są dostępne w kilku rozmiarach. Na jednym końcu mamy minifiltry NiSi przeznaczone do użytku z iPhone’ami, aparatami kompaktowymi Fujifilm X100 i Ricoh GR. Następnie są filtry kwadratowe 70–75 mm przeznaczone do użytku z mniejszymi obiektywami bezlusterkowymi. Dalej mamy filtry kwadratowe 100 mm, które są najczęściej używane, a na końcu – filtry o szerokości 150 mm przeznaczone do obiektywów ultraszerokokątnych, które wymagają już potężnego uchwytu do obiektywu.

Swift system - od 1100 zł

To bardzo wygodny sposób na łączenie filtrów, by skutecznie kontrolować i płynnie regulować siłę blokowania światła. Stosując filtr NiSi True Color VND 1-5 stopni wraz z filtrem NiSi Swift system ND16 (4 stopnie) otrzymujemy filtr o zmiennym współczynniku ND 5-9 stopni. Filtry po prostu wciskamy jeden w drugi, a stopień gęstości dopasowujemy poprzez obracanie przedniego pierścienia filtra.

Filtry na każdą okazję

Filtry są niezbędne w fotografii krajobrazowej, ponieważ pozwalają uzyskać szereg efektów, w tym zachowanie szczegółów nieba, wydłużenie czasu naświetlania, usunięcie odblasków z wody i zwiększenie nasycenia. Poza tym dostępne są specjalistyczne filtry zaprojektowane do wykonywania pewnych funkcji w określonych sytuacjach.

UV - od 60 zł

Filtry UV mają bardzo niewielki wpływ na obraz, choć mogą zredukować lekki zimny niebieski odcień na zdjęciach wykonanych w południe w słoneczne dni. Ich głównym celem jest ochrona przedniego elementu obiektywu przed zarysowaniami.

Makro - od 420 zł

Filtry do zbliżeń przykręca się z przodu obiektywów, aby zmniejszyć minimalną odległość ogniskowania. NiSi Close-Up Lens Kit NC to wysokiej jakości opcja do fotografii zbliżeniowej, dostępna dla sześciu rozmiarów gwintów.

Nocny - od 130 zł

Filtry do stosowania w nocy typu Natural Night są zaprojektowane w celu korekcji ciepłych kolorów tworzonych przez sztuczne oświetlenie. Są one dostępne w wersji kwadratowej i wkręcanej, więc można wybrać najlepszą dla siebie opcję.

Smugowy - od 590 zł

NiSi Allure Streak Circular Filter – Blue to filtr stosowany najczęściej przy produkcjach wideo, który tworzy niebieską smugę emitowaną ze źródeł światła. Można go obracać, aby kontrolować efekt. Najlepiej używać go z przysłoną f/5,6 lub szerszą.

Dyfuzyjny - od 440 zł

Filtr NiSi Black Mist 1/4 to kolejny filtr popularny wśród twórców wideo, który można kreatywnie wykorzystać również w fotografii krajobrazowej. Filtr ten rozjaśnia światła, tworząc efekt mgły w jaśniejszych partiach obrazu.

Astro - od 550 zł

Filtr NiSi Star Soft jest dostępny w wersji kwadratowej 100 mm i 150 mm. Może być używany podczas fotografowania nocnego nieba, aby gwiazdy wydawały się większe. Nie ma on wpływu na pierwszy plan tak jak filtr gradientowy.

2. Poznaj ten najbardziej wszechstronny filtr

Filtry polaryzacyjne stanowią niezbędny element wyposażenia każdego fotografa krajobrazu. Są dostępne w wersjach wkręcanych, magnetycznych i dla kwadratowych systemów. To najbardziej wszechstronne z dostępnych filtrów – ich główne efekty nie mogą być odtworzone podczas postprodukcji, więc nie da się bez nich obejść.

Jedynym efektem, który można odtworzyć w edycji, jest zwiększenie nasycenia. Polaryzatory są najbardziej skuteczne, gdy aparat jest ustawiony pod kątem 90° do słońca. Mogą być używane do pogłębiania błękitnego nieba, usuwania odblasków i odbić z błyszczących powierzchni, takich jak woda, zwiększania nasycenia kolorów i działają jak filtr ND o niskiej mocy z możliwością redukcji światła wpadającego do obiektywu nawet o 1,5 EV, w zależności od obrotu. Siła polaryzatora jest kontrolowana przez obracanie przedniej części filtra.

Usuń odblaski i podbij nasycenie

Filtry polaryzacyjne sprawdzają się podczas fotografowania wody, oferując trzy efekty, z których można skorzystać: usuwanie odblasków, zwiększenie nasycenia i wydłużenie czasu naświetlania. W zależności od obrotu filtra mogą one zredukować ilość światła wpadającego do obiektywu nawet o 1,5 stopnia – przykładowo redukcja czasu naświetlania o jeden stopień przy czasie naświetlania 1/2 s pozwoliłaby uzyskać 1-sekundowy czas naświetlania.

Może to być niezwykle skuteczne, ale najbardziej przydatną funkcją w tej sytuacji jest zdolność do usuwania odblasków z powierzchni wody i zwiększania nasycenia. Te dwa efekty występują przy tym samym obrocie filtra, więc gdy w pełni usuniesz odblaski, doświadczysz również zwiększenia nasycenia w całej scenie, która będzie wyglądać znacznie bardziej naturalnie niż bez polaryzatora.

Obróć filtr i wzmocnij efekt

Aby uzyskać pożądany efekt, wystarczy obrócić przednią część filtra polaryzacyjnego – jeśli jest to typ wkręcany – patrząc przez wizjer lub na podgląd na żywo na ekranie LCD aparatu. W przypadku filtrów kwadratowych i magnetycznych obracany jest cały filtr polaryzacyjny.

Korzystanie z polara w celu pogłębienia niebieskiego nieba to świetny sposób na uwydatnienie chmur, ale należy zachować umiar. Przy maksymalnej mocy błękit nieba może wydawać się zbyt mocny, a w zależności od kąta padania promieni słonecznych efekt polaryzacji może być nierównomierny.

3. Wskocz na wyższy poziom z filtrami ND

Chcesz użyć dłuższego czasu otwarcia migawki lub fotografować przy szerszej przysłonie? Oczywistym rozwiązaniem są filtry szare o neutralnej gęstości (ND), które redukują ilość światła wpadającego do obiektywu. Dostępne we wszystkich rozmiarach mają albo stałą gęstość redukującą światło, albo zmienną, która zazwyczaj redukuje światło od jednego do pięciu stopni lub od pięciu do 10. Jednak zmienne filtry ND są dostępne tylko w odmianach wkręcanych i wsuwanych.

W przypadku korzystania z filtrów ND do czterech stopni wystarczy przymocować je do obiektywu i normalnie fotografować. Po przekroczeniu tej wartości raczej konieczne będzie skorzystanie z aplikacji kalkulatora ekspozycji, takiej jak NiSi ND Exposure Calculator lub Lee Stopper Exposure Guide, aby obliczyć parametry, ponieważ pomiar nie działa z silniejszymi filtrami ND. Filtry 6- i 10-stopniowe pozwalają rejestrować bardzo długie ekspozycje, na których woda i chmury mogą być całkowicie rozmyte.

Jak fotografować z gęstym filtrem szarym

1. Zmierz ekspozycję

Ustaw ostrość ręcznie, a następnie tryb priorytetu przysłony i z zamontowanym polaryzatorem znajdź standardową ekspozycję. Zanotuj czas otwarcia migawki, przełącz aparat w tryb manualny i ustaw przysłonę oraz ISO na te same ustawienia.

2. Dodaj filtry

Załóż wszelkie dodatkowe filtry, których będziesz potrzebować. Tutaj 6-stopniowy filtr ND został przymocowany do uchwytu wraz z dwustopniowym średnim filtrem połówkowym. Jeśli fotografujesz lustrzanką, zasłoń wizjer.

3. Oblicz ekspozycję

Użyj aplikacji do obliczania ekspozycji. Wprowadź bazowy czas otwarcia migawki i gęstość filtra ND, a zostanie wyświetlona ekspozycja. Jeśli czas naświetlania jest dłuższy niż 30 s, fotografuj w trybie Bulb, używając timera. Do wyzwolenia użyj pilota.

Problem ze zmiennym filtrem ND

Zmienne filtry ND są złożone z dwóch filtrów polaryzacyjnych, w których jedna część jest obracana w celu zmiany gęstości redukującej światło. Są one popularne ze względu na wygodę użytkowania, a także oszczędność pieniędzy, bo zapewniają zakres gęstości kilku filtrów stałych. Zmienne filtry ND mają jednak problem z jednorodnością. Przy maksymalnych wartościach gęstości w kadrze pojawiają się z reguły czarne plamy w kształcie X.

4. Przyciemnij niebo filtrem połówkowym

Ogromną zaletą korzystania z systemu filtrów kwadratowych jest możliwość jednoczesnego stosowania filtrów gradientowych, nazywanych też połówkowymi. Tego rodzaju filtry istnieją również w formie nakręcanej na obiektyw, ale tylko prostokątne umieszczone w holderze można idealnie ustawić względem horyzontu, a także w razie potrzeby obrócić. W przypadku filtrów wkręcanych nie można przesunąć gradientu w kadrze. Gradient na filtrze przebiega od pełnego tłumienia światła na górze do braku efektu na dole, dzięki czemu pierwszy plan pozostaje nienaruszony.

Zazwyczaj są one dostępne w czterech rodzajach gradacji stosowanych do różnych typów horyzontów i sytuacji, a także różnych gęstości redukcji światła. Odwrócone gradacje (Reverse) przeznaczone są do użytku o wschodzie i zachodzie słońca, twarde gradacje (Hard) – do prostych horyzontów, takich jak pejzaże morskie, średnie gradacje (Medium) – gdy na niebie znajdują się elementy takie jak drzewa, oraz miękkie gradacje (Soft) – do scen górskich i pagórkowatych.

Pilnuj horyzontu

Podczas pozycjonowania filtra połówkowego należy ustawić gradację wzdłuż horyzontu, upewniając się, że linia gradientu jest wypoziomowana. W przypadku wszystkich typów gradacji najlepiej jest również, aby część gradientu zachodziła na horyzont, by zapewnić płynne połączenie. Odwrócone i twarde gradacje wymagają największej uwagi w tym względzie.

Jak fotografować z filtrem połówkowym

1. Spróbuj tych ustawień

Załóż filtr szary i polaryzacyjny, jeśli chcesz, i ustaw aparat na priorytet przysłony z ISO 100. Ustaw przysłonę na f/11–16 i ręcznie ostrość na jedną trzecią odległości od obiektu na  pierwszym planie, który ma być ostry.

2. Dodaj gradient

Dodaj filtr połówkowy do uchwytu – dopasowany do fotografowanej sceny. Teraz patrząc przez wizjer lub na wyświetlaczu, możesz dostosować położenie gradientu i upewnij się, że pokrywa się z horyzontem.

3. Skoryguj ekspozycję

Dokonaj wszelkich potrzebnych korekt ekspozycji, ponieważ na pewno zmieni się ona po użyciu filtra połówkowego. W przypadku tego zdjęcia zastosowano kompensację ekspozycji +1 EV.

5. Wypróbuj technikę HDR

Jeśli nie masz filtrów połówkowych, nadal możesz uzyskać naturalnie wyglądające rezultaty, wykonując zdjęcia z bracketingiem ekspozycji i łącząc je w HDR. Fotografia o wysokim zakresie dynamiki (HDR) to prosta, ale bardzo skuteczna technika, którą można wykorzystać do zachowania szczegółów w całej scenie bez użycia filtrów gradientowych. Coraz więcej fotografów rezygnuje z filtrów na rzecz HDR. Często nie noszą ze sobą filtrów kwadratowych, ale nadal używają wkręcanych filtrów szarych i polaryzatora, które są mniejsze i lżejsze niż filtry kwadratowe.

Technika ta nie jest dla każdego, ponieważ trzeba wykonać więcej zdjęć i poświęcić więcej czasu na ich obróbkę. W przypadku tej techniki należy wykonać trzy lub pięć zdjęć z bracketingiem: jedno lub dwa niedoświetlone w odstępach co dwa stopnie przysłony, jedno naświetlone dla średnich tonów i jedno lub dwa prześwietlone w odstępach co dwa stopnie. Pozwala to uchwycić szczegóły z najgłębszych cieni i najjaśniejszych świateł, a ekspozycje te mogą być następnie połączone w jeden obraz w programie Lightroom.

Zrób serię zdjęć i poddaj je edycji

1. Użyj statywu

Utrzymuj aparat w jednej pozycji podczas wykonywania bracketingu ekspozycji, i zapisuj zdjęcia w formacie RAW. W razie potrzeby można użyć filtra polaryzacyjnego i/lub filtrów ND, ale mogą one wydłużyć czas naświetlania powyżej 30 s, co może wymagać zwiększenia czułości ISO w następnym kroku.

2. Wybierz ustawienia

Ustaw priorytet przysłony przy f/11–16 z ISO na 100 i balans bieli na światło dzienne. Użyj kompensacji ekspozycji, aby zapewnić prawidłowe naświetlenie półtonów. Jeśli czas otwarcia migawki jest dłuższy niż 2 s, zwiększ czułość ISO do 400. Ręcznie ustaw ostrość na jedną trzecią odległości do sceny.

3. Uruchom bracketing

Bracketing ekspozycji to najprostszy sposób na wykonanie trzech lub pięciu ujęć w odstępach co 2 EV. Funkcja ta jest dostępna we wszystkich aparatach. W tym przypadku została ustawiona na wykonywanie pięciu ekspozycji w odstępach co dwa stopnie, ponieważ niebo było znacznie jaśniejsze niż ziemia.

4. Scal do HDR

W programie Lightroom zaznacz trzy lub pięć zdjęć. Następnie kliknij zdjęcia prawym przyciskiem myszy i wybierz Photo Merge > HDR. Po otwarciu okna dialogowego upewnij się, że zaznaczone są opcje Auto Align i Stack images, a w razie potrzeby zastosuj Deghosting. Po zakończeniu kliknij przycisk Merge.

5. Podstawowa korekta

Upewnij się, że jesteś w module Develop, a gdy obrazy zostaną połączone, kliknij nowy plik DNG. Teraz możesz zastosować podstawowe korekty, które zadbają o średnie tony i sprawią, że cały obraz będzie wyglądał poprawnie. Na tym etapie nie przejmuj się zbytnio cieniami i światłami.

6. Użyj masek

Kliknij ikonę maskowania i użyj gradientów liniowych, promienistych i pędzla, aby odzyskać lokalnie cienie i szczegóły w światłach w celu uzyskania bardziej naturalnych rezultatów. Maski z zakresami kolorów i luminancji to świetny sposób na dopracowanie obrazu.

Partnerem publikacji jest firma Focus Nordic, dystrybutor filtrów Nisi. Artykuł pochodzi z najnowszego wydania magazynu Digital Camera Polska (DCP 3/2023)