Jak fotografować górskie kaskady i wodospady

Artykuł ukazał się w magazynie Digital Camera Polska 3/2024. Partnerem publikacji jest firma Focus Nordic.

Fotografia krajobrazowa przeżywa w ostatnich latach swoisty renesans, stając się jednym z najpopularniejszych tematów wśród fotografów w każdym wieku. Oczywiście zawsze był on popularny, ale media społecznościowe pomogły uczynić go uprawianym częściej niż kiedykolwiek. Jednym z aspektów fotografii krajobrazowej, który pozostał niezmieniony, jest chęć uchwycenia przez fotografów poczucia wizualnej ekscytacji i zainteresowania. Oczywiście, fotografia krajobrazowa pozwala nam zwolnić, przyjrzeć się scenie i zareagować na nią w zmieniającym się świetle, ale pejzaż może być czymś więcej niż tylko statycznym widokiem. Najbardziej oczywistym i skutecznym sposobem nadania krajobrazom dynamiki jest uchwycenie ruchu, a najprostszym podejściem jest włączenie do ujęć wody. Wodospady i strumienie są tu kluczem i niezależnie od tego, czy są one głównym tematem, czy mniejszym elementem wizualnym w szerszej scenie, mogą sprawić, że krajobrazy śródlądowe będą równie dynamiczne jak ich morskie odpowiedniki.

1. Wybierz właściwy sprzęt do fotografowania

Dużo sprzętu i żadnego pomysłu to powiedzenie, które prawdopodobnie wszyscy znamy, ale nie można przecież zaprzeczyć, że posiadanie odpowiedniego zestawu do pracy nie tylko ułatwia życie, ale także podnosi jakość fotografii. Nie oznacza to jednak, że musisz wydawać na niego fortunę; chodzi raczej o posiadanie akcesoriów, które faktycznie pomogą Ci w Twojej artystycznej podróży. Aby wykonać przyzwoite zdjęcia wodospadów, jezior i strumieni, wystarczy aparat, obiektyw i solidny statyw. Ale czy to wszystko? Oto niezbędne elementy, które warto ze sobą zabrać, aby móc fotografować jak profesjonalista.

Solidny statyw

Większy i cięższy model lepiej stawi opór nurtowi i zapewni większą stabilność. Warto też wybrać taki, który jest odporny na działanie wody, lub nawet solidnie uszczelniony, jak ten karbonowy Sirui ST-124. Zapewnia dobry kompromis sztywności i wagi, dzięki czemu idealnie nadaje się na trudne plenery.

Wężyk spustowy

Przy czasach otwarcia migawki krótszych niż 1/15 s nawet naciśnięcie spustu w celu wykonania zdjęcia może spowodować poruszenie kadru. Aby zminimalizować ryzyko zarejestrowania nieostrego ujęcia, użyj pilota lub 2-sekundowego samowyzwalacza w aparacie.

Obiektyw szerokokątny

Kluczowy element wyposażenia każdego fotografa krajobrazu. Nie musi być bardzo jasny (w pejzażu stosuje się małe otwory przysłony f/8-16), dobrze, by był kompaktowy jak ten uniwersalny i stosunkowo niedrogi Tamron 17–50 mm f/4 Di III VXD.

Ściereczka z mikrofibry

Podczas fotografowania wodospadów i strumieni nieoceniona będzie duża ściereczka z mikrofibry. Świetnie nadaje się do usuwania kropel wody z filtrów i przykrywania ich między ujęciami, aby osłonić je przed ponownym zachlapaniem.

Systemy filtrów

Filtry są niezbędne do efektywnego fotografowania płynącej wody. Filtr polaryzacyjny usuwa odblaski z powierzchni, filtr ND pozwala wydłużyć czas naświetlania, a gradientowy zrównoważy jasność kadru w wąwozach i dolinach.

Który system filtrów jest dla ciebie?

Filtry nakręcane

To najpopularniejszy typ filtrów i dobra opcja budżetowa dla początkujących. Opłaca się kupować je w zestawach, takich jak np. NiSi Circular Starter, Advance lub Professional Kit.

Filtry typu add-on

Okrągłe filtry, które wsuwamy jeden na drugi, dzięki czemu można je łatwo układać w stosy, nawet w przypadku obiektywów szerokokątnych. Są bardzo wygodne w terenie.

Filtry kwadratowe

Są najbardziej wszechstronną opcją, ale niestety również najdroższą, zajmują też najwięcej miejsca w torbie. Muszą być używane z dedykowanym uchwytem (tzw. holderem).

Jakich filtrów potrzebujesz, by robić niesamowite zdjęcia? Możesz fotografować bez filtrów, ale osiągnięcie profesjonalnych efektów będzie wówczas bardzo trudne. Dzięki tym trzem rodzajom filtrów możesz przejąć pełną kontrolę nad swoimi zdjęciami…

Filtry polaryzacyjne - świetnie nadają się do zdjęć wodospadów i strumieni, ponieważ usuwają odblaski z wody i skał, zwiększają nasycenie barw, podbijają kontrast i działają jak filtr ND o niskiej mocy. Nasz ulubiony to NiSi Natural CPL, bo nie wpływa na balans bieli, co w przypadku zdjęć przyrody ma duże znaczenie.

Filtry szare - czyli filtry ND. Blokują światło i pozwalają na fotografowanie przy dłuższych czasach otwarcia migawki. Oprócz modeli o stałej wartości redukcji światła dostępne są również filtry ND o regulowanej mocy (np. NiSi Vario ND). Aby uchwycić jedwabiście gładką taflę wody, stosuje się filtry 6-, a nawet 10-stopniowe.

Filtry połówkowe - inaczej gradacyjne. Są używane do zachowania szczegółów na niebie podczas fotografowania krajobrazów, ponieważ niebo jest często znacznie jaśniejsze niż ziemia. Miękki gradient jest idealny do równoważenia ekspozycji w wąwozach, gdzie często znajdują się wodospady i strumienie.

2. Kreuj nastrój zdjęć, dopasowując czas migawki

Podczas fotografowania wodospadów i strumieni nie warto korzystać z priorytetu czasu, ponieważ niezbędne jest również sterowanie przysłoną. Niemniej czas otwarcia pozostaje kluczowym parametrem, który może radykalnie zmienić nastrój kadru. To, jak krótki lub jak długi czas otwarcia migawki zastosujemy, zależy tak naprawdę od naszego gustu. Trzeba jednak pamiętać, że zbyt długi powoduje utratę wszystkich szczegółów wody, podczas gdy zbyt krótki czas sprawia, że zdjęcie wygląda jak zwykła fotka z telefonu. Poniżej znajdują się cztery przykłady zastosowania różnych czasów otwarcia migawki, które pomogą Ci wybrać najlepsze ustawienie.

Nasz wybór:

Idealny zestaw

Firma NiSi oferuje nawet zestaw przeznaczony do fotografowania wodospadów (Circular Waterfall Filter Kit). W jego skład wchodzi filtr polaryzacyjny Ti Enhanced CPL, dwufunkcyjny filtr szary i polaryzacyjny HUC PRO Nano IR ND64 + CPL oraz wygodny pokrowiec na filtry.

1/50 s

Czas otwarcia migawki wynoszący ok. 1/50 s odzwierciedla sposób, w jaki nasze oko postrzega poruszającą się wodę. Dlatego niektórzy fotografowie uważają go za najbardziej naturalny. Wielu innych preferuje jednak dużo dłuższe czasy otwarcia migawki.

1/4 s

Wydłużenie ekspozycji do 1/4 s pozwala uchwycić płynącą wodę w dynamiczny sposób. Na tak zarejestrowanym zdjęciu woda nie jest jeszcze zbyt „mleczna”. To punkt wyjścia, gdy dużo wody pokrywa skały, ponieważ taki czas pozwoli uniknąć efektu białej papki.

1 s

Nawet 1-sekundowa ekspozycja zachowuje pewien stopień faktury wody. Podobnie 2 s, przy czym obie stanowią granicę między szczegółem a rozmyciem. Na obszarach szybciej płynącej wody szczegóły mogą znikać jak tutaj na dnie kaskady.

30 s

Gdy ekspozycja przekroczy 10 s, wszystkie szczegóły zostaną utracone, a rezultatem będzie gładka, eteryczna woda. W scenach takich jak ta bardzo długie ekspozycje nie sprawdzają się dobrze, ale przy mniejszej ilości wody może to wyglądać fantastycznie.

3. Czasami Twoja wizja może wymagać wejścia do wody, więc bądź przygotowany

Nie ma czegoś takiego jak zła pogoda, jest tylko nieodpowiednie ubranie – to częste powiedzenie miłośników aktywności na świeżym powietrzu. To samo tyczy się fotografii krajobrazowej. Z tą różnicą, że fotografowie powinni nie tylko słuchać tej prostej rady, ale pójść o krok dalej i zadbać o odpowiednie przygotowanie do sesji w trudnych warunkach. Najważniejsze to wodoszczelne buty – są najlepszym przyjacielem fotografa krajobrazu. W przypadku wodospadów i strumieni kalosze pozwalają wejść do wody, aby uzyskać lepszą kompozycję. W ten sposób można zbliżyć się i fotografować bardzo szerokim kątem, aby uzyskać lepsze, dynamiczne ujęcie. Zwykłe trampki na pewno będą Cię ograniczać.

Nasz wybór:

Właściwy szeroki kąt

Do fotografowania wodospadów i strumieni najlepsze są obiektywy o ogniskowej 17 mm lub szersze. W przypadku korpusu pełnoklatkowego może to być na przykład model Tamron 17–28 mm f/2,8. Jeśli chodzi zaś o aparat z matrycą APS-C, to jego odpowiednikiem i dobrym wyborem będzie np. Tamron 11–20 mm f/2,8 (ekwiwalent 17–30 mm dla formatu 35 mm).

Ujęcie z daleka

Stojąc na skraju wody, możliwe było uzyskanie całkiem przyjemnego obrazu, ale wir jest mniej widoczny w szerszej scenie i walczy z pierwszym planem o uwagę widza. Nie ma nic zasadniczo złego w tej kompozycji, ale można ją poprawić, by była lepsza w odbiorze.

Ujęcie z bliska

Zbliżenie się do wody z aparatem pozwoliło na wykorzystanie wiru jako elementu pierwszego planu. Ta bliskość – osiągnięta dzięki zaledwie kilku metrom – w połączeniu z odpowiednią wysokością zaowocowała znacznie ciekawszą i ostatecznie bardziej dramatyczną kompozycją.

4. Poznaj dobrze lokalizację, aby wypracować najlepszą kompozycję

Punkt widzenia jest jednym z najważniejszych aspektów wszystkich rodzajów fotografii. Nawet niewielka zmiana wysokości, kąta nachylenia aparatu lub niewielka korekta pozycji w stosunku do obiektu może całkowicie zmienić kompozycję i ostatecznie nastrój zdjęcia. Praca z lokalizacją to termin, który odnosi się do odkrywania jak największej liczby możliwości kompozycyjnych w danym miejscu poprzez dostosowanie trzech wyżej wymienionych czynników. Wszystkie poniższe zdjęcia zostały wykonane w odległości zaledwie kilku metrów od siebie, ale format, kąt widzenia obiektywu i kompozycja sprawiły, że każde z nich jest wyjątkowe.

Wersja 1: Klasycznie

Ta prosta kompozycja, z kaskadą w centrum kadru i strumieniem wody prowadzącym wzrok wzdłuż ujęcia, to klasyczne podejście. Ale wyższy punkt widzenia uchwycił gałąź drzewa, aby dodać trochę koloru i kontekstu.

Wersja 2: Pierwszy plan

Ta kompozycja odchodzi od zasady trójpodziału. Statyw został ustawiony na małej wysokości, aby włączyć omszałe skały do kompozycji. Dzięki temu wypełniły ciemną przestrzeń i pomagają widzowi wejść w scenę.

Wersja 3: Linie wiodące

Po obróceniu aparatu, podniesieniu go i przesunięciu w lewo skały stanowią interesujący pierwszy plan i, do pewnego stopnia, linię wiodącą. Zasada trójpodziału nie została zastosowana, choć ujęcie składa się z trzech poziomych sekcji.

5. Wykorzystaj zalety sceny i dowiedz się, jak ominąć najczęstsze pułapki

Doświadczenie, wiedza i odrobina szczęścia to główne czynniki wpływające na świetne zdjęcia krajobrazowe. Choć poniższe wskazówki nie sprawią, że z dnia na dzień staniesz się profesjonalistą, to jednak dadzą Ci wgląd w to, czego szukać, a czego unikać podczas fotografowania wodospadów i strumieni. Dzięki tym sześciu prostym wskazówkom, które wynikają z doświadczenia, Twoja droga do sukcesu będzie krótsza. Popełnianie błędów to najczęstszy sposób na wyciągnięcie cennych wniosków, ale spróbuj skorzystać z tych wskazówek, które pomogą Ci od razu obrać właściwy kierunek.

6. Bądź kreatywny, wydłużając czas naświetlania za pomocą szarych filtrów

Wodospady i strumienie często występują w wąwozach, gdzie poziom oświetlenia jest mniejszy niż na otwartej przestrzeni. Oznacza to, że można uzyskać długi czas otwarcia migawki wynoszący od 1 do 2 s, stosując jedynie filtr polaryzacyjny, przy okazji usuwając odblaski z powierzchni wody. Jeśli jednak poziom światła jest większy lub zależy nam na jeszcze dłuższym czasie otwarcia migawki, konieczne będzie zastosowanie jedno-, dwu-, trzy- lub czterostopniowego filtra ND lub zmiennego filtra szarego w celu wydłużenia czasu naświetlania.

Jak pracować z gęstym filtrem ND

Fotografując z 10- lub 6-stopniowym filtrem szarym, należy obliczyć ekspozycję. Jeszcze bez założonego filtra wykadruj, ustaw ostrość ręcznie i zanotuj w pamięci czas otwarcia migawki. Następnie użyj aplikacji NiSi ND Calculator, aby obliczyć czas ekspozycji dla danego filtra. Załóż go, a dla ekspozycji dłuższych niż 30 s fotografuj w trybie Bulb z wężykiem spustowym, aby ręcznie przytrzymać otwartą migawkę przez podany w aplikacji czas.

Załóż filtr

Skomponuj ujęcie, ustaw ostrość i ją zablokuj. Załóż filtr polaryzacyjny, aby usunąć odblaski z wody, i filtr ND, aby wydłużyć czas naświetlania.

Ustaw parametry

W trybie priorytetu przysłony ustaw f/11 przy ISO 100. Upewnij się, że światła nie są przepalone. W razie potrzeby kompensuj ekspozycję.

Wyzwalaj zdalnie

Przy dłuższych czasach mogą wystąpić drgania po naciśnięciu spustu migawki. Aby tego uniknąć, należy użyć pilota lub samowyzwalacza.

Jak działa filtr vario

NiSi True Color ND Vario to rodzaj filtra o zmiennej gęstości, który pozwala szybko i wygodnie dopasować moc blokowania światła. Wystarczy zamontować go na obiektywie, a następnie obrócić pierścień filtra (za pomocą wkręcanej dźwigni), aby dostosować poziom tłumienia od 1,5 do 5 stopni ND.

7. Podkręć szczegóły w Lightroomie

Podczas fotografowania wodospadów i strumieni konieczne może być niedoświetlenie ujęć, aby zachować szczegóły w jasnych obszarach kadru. Z tego powodu ogólny obraz może wyglądać na zbyt ciemny. Na szczęście łatwo odzyskać szczegóły w ciemniejszych partiach obrazu w postprodukcji. Jeśli fotografujesz w formacie RAW, możesz to szybko zrobić w programie Lightroom – i właśnie temu się tutaj przyjrzymy.

Zacznij od podstaw

Otwórz zdjęcie w Lightroomie, zastosuj korektę obiektywu, ustaw Krzywą punktową na średni kontrast i w razie potrzeby zwiększ nieco ekspozycję. Stworzy to solidny punkt wyjścia do dalszej edycji.

Światła i cienie

Cienie prawdopodobnie zostaną w tym momencie rozjaśnione, więc odpowiednio zwiększ Shadows (u nas +75). Następnie przeciągnij Highlights w lewo, aby odzyskać światła i wzmocnić fakturę wody.

Zwiększ kontrast

Regulacja cieni i świateł może sprawić, że obrazy będą wyglądały na matowe, dlatego konieczna jest zmiana punktów Czerni i Bieli. Tutaj Bia ły został ustawiony na +40, a Czarny na -5, aby zwiększyć kontrast i rozjaśnić obraz.

Korekta lokalna

Następnym krokiem jest użycie lokalnych korekt. Maskowane są mniejsze obszary sceny, aby zrównoważyć ekspozycję, odzyskać szczegóły lub stworzyć winietę.