Gdzie oryginał? Sztuka na fotografii - FAF stawia pytanie o to, jak patrzymy na dzieła sztuki przez obiektyw aparatu

Wirtualne kolekcje muzealne i cyfrowe archiwa rosną w zawrotnym tempie. Otwarty dostęp do wizerunków dzieł sztuki oznacza jednak, że udostępniane są reprodukcje, wykonywane za pomocą aparatów fotograficznych. A gest dokumentowania nie jest przecież przezroczysty. Pytanie Gdzie oryginał? stawiane na nowej wystawie w Fundacji Archeologia Fotografii odnosi się do zagadnienia reprodukcji dzieł sztuki na zdjęciach. Praca fotografów i fotografek dokumentujących dzieła sztuki zazwyczaj nie spotyka się z uznaniem, ponieważ powszechnie uważana jest za rzemiosło, a same zdjęcia za rodzaj zapisu, którego temat jest najistotniejszy.

Nikon Z8 + pakiet brązowy Fotoforma Care 12 mies.

15 699 zł

FUJIFILM GFX 100S + pakiet brązowy Fotoforma Care 12 mies.

16 999 zł

Nikon Z6 III + pakiet brązowy Fotoforma Care 12 mies.

10 399 zł

Sony A7 IV + 1300 zł Sony Cashback

9 995 zł

Canon EOS R6 Mark II + 500 zł Canon Cashback

9 299 zł

Zaprezentowane zostaną wybrane prace trójki wyjątkowych postaci polskiej fotografii: Antoniego Zdebiaka (1951–1991), Jana Fleischmanna (1940–2019) i Danuty Rago (1934–2000). Zdebiak, fotograf-performer, na eksperymentalnych zdjęciach definiował reprodukcję fotograficzną na nowo. Fleischmann zajmował się reprodukowaniem zawodowo, a jego zdjęcia ukazują wszechstronność, biegłość warsztatową i twórcze podejście do pozornie tylko wtórnego zajęcia. Rago w latach 1981–1985 dokumentowała prace konserwatorskie nad Panoramą Racławicką i zdołała ukazać proces odtwarzania tego monumentalnego dzieła sztuki jako niezwykły spektakl.

Wystawa Gdzie oryginał? Sztuka na fotografii to także namysł nad główną gałęzią działalności FAF, a więc digitalizacją archiwów polskich fotografek i fotografów.

- Na wystawie zadajemy pytania o status fotograficznej kopii dzieła - mówi kurator, Mikołaj Chmieliński. – Zastanawiamy się, na jakie walory obiektu okazuje się ona nieczuła i gdzie zaczyna się granica między kopią a kreacją - dodaje.

Reprodukujący performer

Fot. Antoni Zdebiak, Pomnik Bohaterów Warszawy (Warszawska Nike), 1974–1975 / J.,D.,E. Zdebiak / FAF

Antoni Zdebiak zajmował się fotografią reportażową, reklamową, teatralną i fotografią mody, tworzył także zdjęcia na okładki płyt czołowych polskich zespołów lat 80., tak różnych, jak Republika, Majka Jeżowska, Budka Suflera i Siekiera. Był aktorem i performerem - obiektem swojej sztuki czynił przede wszystkim samego siebie. Wizerunek swojego ciała powielał, deformował, zabarwiał – ujmował z nieskończonej liczby kątów i w wielu pozycjach.

Fot. Antoni Zdebiak, Autoportret z biblioteką, 1982–1984 / J.,D.,E. Zdebiak / FAF

Serię zdjęć pomnika Warszawskiej Nike Zdebiak wykonał w 1975 roku do specjalnego wydania magazynu literackiego „Nowy Wyraz”. Jednobarwne, kolorowe fotografie podkreślają ekspresyjność pomnika poprzez kadrowanie i nietypowe ujęcie z dołu – spojrzenie Nike prosto w twarz.

Reproducent wyborowy

Fot. Jan Fleischmann, Makieta pawilonu „Studio – Laboratorium – Projekcja. Do prób na materiale fotograficznym barwnym odwracalnym”, 1971 / Piotr Fleischmann / FAF

Jan Fleischmann specjalizował się w fotografii użytkowej - tworzył okładki książek, plakaty i sesje reklamowe. Na zlecenie wydawnictw, czasopism czy muzeów wykonywał reprodukcje obrazów malarskich, rzeźby, architektury, grafiki, przedmiotów użytkowych czy makiet architektonicznych. W jego archiwum znajduje się wiele zdjęć próbnych i notatek, co pokazuje jak profesjonalnie podchodził do swojego rzemiosła.

Fot. Jan Fleischmann, Rzeźba „Kobieta lecąc” Olgierda Truszyńskiego dla czasopisma „Projekt”, 1974 / Piotr Fleischmann / FAF

Fot. Jan Fleischmann, Lampy Zjednoczenia Sprzętu Oświetleniowego i Elektromechanicznego Polam K. Gramsa i Z. Wróblewskiego, przełom lat 70. i 80. XX w. / Piotr Fleischmann / FAF

Fleischmann fotografował m.in. lekkie, poruszane ruchem powietrza instalacje Antoniego Zydronia, czy rzeźby Olgierda Truszyńskiego, gdzie zrezygnował z neutralnego tła na rzecz zagraconej pracowni artysty. Również produktowe zdjęcia lamp są świadomie wystylizowane na futurystyczne obiekty o niejasnym w pierwszym oglądzie przeznaczeniu. Wyjątkowe są fotografie jego pracy dyplomowej – modelu studia fotograficznego i makiety pomnika Czynów Rewolucyjnych zaprojektowanego przez Oskara Hansena i Jana Kucza. Fleischmann efektownie grał skalą i kadrowaniem zaburzając relację pomiędzy fikcją i rzeczywistością.

Fotoreporterka o reprodukcji

Fot. Danuta Rago, Konserwatorka uzupełniająca ubytki na płótnie „Panoramy Racławickiej”, 1983 / Christopher Grabowski / FAF

Danuta Rago, bohaterka ostatniej wystawy Fundacji Archeologia Fotografii Fabryka złudzeń, przez ponad cztery dekady działalności współtworzyła polski fotoreportaż i fotografię prasową. W 1983 roku, do specjalnego wydania „Perspektyw” wykonała cykl zdjęć przedstawiających prace rekonstrukcyjne Panoramy Racławickiej, monumentalnego dzieła Wojciecha Kossaka i Jana Styki. Przez prawie cztery lata kilkudziesięcioosobowy zespół konserwatorski zmagał się z czternastoma fragmentami płótna o wysokości 15 metrów i łącznej długości 120 metrów.

Fot. Danuta Rago, Konserwatorzy pracujący przy renowacji „Panoramy Racławickiej”, 1983 / Christopher Grabowski / FAF

Fotoreportaż Rago także był wyzwaniem - jak w kadrze aparatu zmieścić ogromne rozmiary samego dzieła i dotąd niespotykaną skalę prac rekonstrukcyjnych? Rago udało się ująć rozmiary przedsięwzięcia - dosłownie, poprzez fotografie konserwatorów i konserwatorek uniesionych nad ziemię na platformach budowlanych i zestawionych z rozmiarami namalowanych wojaków, jak i metaforycznie poprzez zdjęcia budynku rotundy, makiety dzieła, portretów wielu zaangażowanych rekonstruktorów i rekonstruktorek. Odtwarzanie odtworzone na fotografii – tym właśnie jest fotoreportaż Danuty Rago.

Fot. Danuta Rago, Rotunda „Panoramy Racławickiej” we Wrocławiu, 1983 / Christopher Grabowski / FAF

Kiedy i gdzie?

Wernisaż wystawy Gdzie oryginał? Sztuka na fotografii odbędzie się w piątek, 17 maja o godz. 18.00 w Fundacji Archeologia Fotografii przy ul. Chłodnej 20 w Warszawie. Wystawa potrwa do 30 czerwca 2024 roku.

Godziny otwarcia: poniedziałki i wtorki od 11.00 do 17.00 oraz środy, czwartki, soboty i niedziele od 11.00 do 19.00. Wstęp wolny.

18 maja, w Noc Muzeów, odbędzie się oprowadzanie kuratorskie i warsztaty w pracowni digitalizacyjnej z tłumaczeniem na polski język migowy. Od godziny 18.00 będzie można wziąć udział w warsztatach (dwie tury, liczba miejsc ograniczona, zgłoszenia: fundacja@faf.org.pl) i w otwartym oprowadzaniu kuratorskim.

27 czerwca wystawę zwieńczy świętowanie szesnastych Urodziny Fundacji Archeologia Fotografii.

Więcej informacji o programie towarzyszącym: Facebook Fundacji Archeologia Fotografii

O Fundacji Archeologia Fotografii

Fundacja Archeologia Fotografii zajmuje się opracowywaniem oraz ochroną archiwów polskich fotografów i fotografek. Powstała w 2008 roku i obecnie opiekuje się archiwami kilkunastu artystów i artystek, które poddane są kompleksowej pracy: porządkowaniu, digitalizowaniu i udostępnieniu on-line. Ponad 95 tyś. rekordów jest dostępnych nieodpłatnie online w Wirtualnym Muzeum Fotografii. FAF prowadzi galerię, projekty badawcze, organizuje wystawy, warsztaty i wykłady, wydaje albumy i książki poświęcone teorii oraz historii fotografii.