Sylwester „Kris” Braun. Fotograf od powstania - album i wystawa na 80. rocznicę Powstania Warszawskiego

Autor: Redakcja Fotopolis

29 Lipiec 2024

Artykuł na: 6-9 minut

Muzeum Warszawy zaprasza na wystawę i premierę albumu, będącymi najobszerniejszą od lat prezentacją dorobku fotografa, który uchwycił m.in. ikoniczne zdjęcie pocisku trafiającego w budynek Prudentialu. Otwarcie i premiera 30 lipca o godz. 18.00.

Fotografie Sylwestra „Krisa” Brauna to jedne z najważniejszych świadectw powstania warszawskiego. Muzeum Warszawy prezentuje na wystawie Sylwester „Kris” Braun. Fotograf od powstania oryginalne odbitki wykonane przez Brauna. Stawia ona pytanie, kiedy i w jaki sposób relacja biograficzna staje się narracją historyczną, a także odkrywa postać Berty Weissberger, asystentki Brauna. 30 lipca premierę ma także album pod tym samym tytułem, w którym ponad dwustu zdjęciom towarzyszą teksty Piotra Głogowskiego, Iwony Kurz, Tomasza Stempowskiego i Tomasza Szerszenia, opisujące nieznane dotąd fragmenty biografii Brauna, analizujące warsztat i szlaki wędrówek fotografa, a także ikonografię zdjęć powstania. Wystawa i album są częścią obchodów 80. rocznicy powstania warszawskiego przygotowanych przez Muzeum Warszawy.

Reportaż, który stał się historią

Fot. Sylwester „Kris” Braun, Koncert Andrzeja Markowskiego w ogródku kawiarni U Aktorek, poł. sierpnia 1944 / Muzeum Warszawy

Sylwester „Kris” Braun jest jednym z najważniejszych fotografów powstania. Wiele z wykonanych przez niego w 1944 roku kadrów stało się ikonami. Są przywoływane i szeroko rozpoznawalne jako obrazy powstania, nawet gdy nie są podpisane. Oryginalne odbitki autorstwa Brauna to najcenniejsze obiekty dotyczące powstania warszawskiego w kolekcji fotograficznej Muzeum Warszawy. Ich prezentacja w formie albumu i wystawy uświetni 80. rocznicę sierpniowego zrywu.

Sony A7 III - zapytaj o specjalną ofertę!

5 999 zł

Canon EOS R5 - zapytaj o specjalną ofertę!

13 999 zł

Sony A9 III - zapytaj o specjalną ofertę!

31 999 zł

Sony A7 IV - zapytaj o specjalną ofertę!

9 699 zł

Canon EOS R6 Mark II - zapytaj o specjalną ofertę!

10 499 zł

"Historia wykonanych przez Brauna fotografii nie ogranicza się do momentu naświetlenia przez niego negatywów" – mówi Piotr Głogowski, kurator wystawy. "Na ich burzliwy los składają się: ich ukrycie, odnalezienie, wędrówka po świecie, zaginięcie znacznej ich części, włączenie do muzealnej kolekcji. Nowe światło na postać i twórczość Brauna rzuca także zidentyfikowanie i odnalezienie jego asystentki, a jednocześnie autorki części fotografii – Berty Weissberger, która po emigracji do Stanów Zjednoczonych i ślubie przyjęła imię i nazwisko Betty Lauer."

Fot. Sylwester „Kris” Braun, Powstańcy na barykadzie przy ul. Żelaznej, poł. sierpnia 1944 / Muzeum Warszawy

Fot. Sylwester „Kris” Braun, Powstańcy w wejściu do kościoła św. Krzyża, 23.08.1944 / Muzeum Warszawy

Wystawa Sylwester „Kris” Braun. Fotograf od powstania to wyjątkowa okazja, by zobaczyć autorskie odbitki wykonane przez Brauna, prześledzić szlaki, którymi para fotografów przemierzała walczącą Warszawę i sprawdzić, jak dokumentalna rejestracja wydarzeń stała się powszechnie znaną opowieścią o powstaniu warszawskim.

Ekspozycja oddaje reportażowy charakter zdjęć Brauna, który wynika w dużej mierze z faktu, że układają się one w zamknięte, przemyślane serie. Ujęcia pokazują w skali mikro codzienność walczącej stolicy, jej momenty heroiczne, czasem radosne, ale także przejmujące i tragiczne. Posterunek na barykadzie, koncert fortepianowy, wiercenie studni to pozornie błahe tematy, które zyskują podniosłe znaczenie w zestawieniu z innymi, równoległymi wydarzeniami, na przykład pogrzebem ofiar, przejazdem w zdobycznym transporterze, eskortowaniem kolumny jeńców.

Fot. Sylwester „Kris” Braun, Ucieczka z rejonu bombardowania, ok. 2.09.1944 / Muzeum Warszawy

Fot. Sylwester „Kris” Braun, Operatorzy filmowi z Biura Informacji i Propagandy – Stefan Bagiński i Antoni Wawrzyniak – podczas dokumentowania pożarów kamienic przy ulicy Jasnej, 2.09.1944 / Muzeum Warszawy

Biografia Brauna, a przede wszystkim przywrócenie Berty Weissberger jako istotnej bohaterki opowieści, pokazuje, jak wiele czynników wpływa na tworzenie się i odbiór narracji historycznych. Braun już w trakcie powstania miał przepustkę umożliwiającą swobodne poruszanie się po wyzwolonych terenach stolicy, sam wybierał tematykę i fotografowane sceny, a wybrane odbitki przekazywał do dystrybucji przez Biuro Informacji i Propagandy Armii Krajowej. Po wojnie podejmował próby rozpowszechniania fotografii, a gdy w latach 80. i 90. sytuacja polityczna pozwoliła na powrót ikonografii powstania i powrót samego Brauna do Polski, aktywnie brał udział w przygotowywaniu wystaw i publikacji książkowych.

Fot. Sylwester „Kris” Braun, Grupa powstańców z batalionu „Bończa” Zgrupowania AK „Róg” podczas oglądania fotografii wykonanych przez Sylwestra Brauna, wrzesień 1944 / Muzeum Warszawy

Fot. Sylwester „Kris” Braun, Ulica Wspólna po nalocie, 9.09.1944 / Muzeum Warszawy

Dzięki wieloletniej pracy badawczej kuratora wystawy Piotra Głogowskiego zidentyfikowane zostały miejsca uwiecznione na fotografiach, daty dzienne, a nawet pory dnia, gdy powstawały. Pozwoliło to na zrekonstruowanie tras wędrówek i ułożenie ponownie w rolki pasków negatywów pociętych przez Brauna.

Najobszerniejsza prezentacja dorobku fotografa

Wątki poruszane na wystawie znajdują rozwinięcie w albumie pod tytułem Sylwester „Kris” Braun. Fotograf od powstania. Fascynujące losy i bogatą twórczość jednego z najważniejszych fotografów powstania 1944 roku przybliżają teksty Piotra Głogowskiego, Iwony Kurz, Tomasza Stempowskiego i Tomasza Szerszenia.

Publikacja kreśli szlaki wędrówek Brauna po powstańczej Warszawie, analizuje jego warsztat fotograficzny, ale również umieszcza jego twórczość w kontekście innych fotografów sierpnia i września 1944 roku. Nie mniej istotna jest legenda, którą Braun tworzył na swój temat, oraz rola, jaką on i jego fotografie odgrywają w obecnej narracji o powstaniu warszawskim. Album zawiera ponad dwieście fotografii autorstwa Brauna, przede wszystkim z 1944 roku, a także wybór wycinków z gazet i fragmentów korespondencji. Książka została wydana w polsko-angielskiej wersji językowej.

Kiedy i gdzie?

Wystawa Sylwester „Kris” Braun. Fotograf od powstania połączona z premierą albumu zostanie otwarta 30 lipca 2024 roku o godz. 18.00 w Muzeum Warszawy na Rynku Starego Miasta 42. Ekspozycję będzie można zwiedzać w ramach wystawy głównej na poziomie 1. Podczas wernisażu odbędzie się spotkanie z twórcami książki, które poprowadzi Karolina Puchała-Rojek z Centrum Fotografii Muzeum Warszawy.

Ekspozycja będzie czynna do 29 grudnia 2024 roku.

Godziny otwarcia:

wtorek, środa, piątek, niedziela 10.00–18.00,
czwartek 10.00–20.00,
sobota 11.00–19.00.

Bilety: 25 zł / 18 zł, w czwartki wstęp bezpłatny

Publikacja i wystawa są częścią obchodów 80. rocznicy powstania warszawskiego przygotowanych przez Muzeum Warszawy. W programie spotkania, koncerty, spacery, debaty, pokazy filmowe i prezentacje pamiątek z tego okresu.

Szczegóły: muzeumwarszawy.pl/obchody-80-rocznicy-powstania-warszawskiego/.

Sylwester „Kris” Braun - sylwetka fotografa

Sylwester „Kris” Braun, Autoportret, ok. 1930 / Muzeum Warszawy

Sylwester „Kris” Braun (1909–1996) należał do konspiracji, był członkiem Związku Walki Zbrojnej, a następnie Armii Krajowej. Podczas powstania warszawskiego ubrany po cywilnemu, z niedużym aparatem marki Leica Standard, schowanym w kieszeni marynarki, krążył po ulicach Śródmieścia, bliskiej Woli i Powiśla. Przywiązywał wagę do kompozycji kadrów, starał się przyjmować różne perspektywy – wchodził na dachy, stawał tuż za obrońcami barykad. Często powtarzał ujęcia, nieznacznie je korygując. Fotografował ruiny i toczące się walki, ale też chwile wytchnienia, jak chociażby koncert fortepianowy w kawiarni U Aktorek.

Choć większość zdjęć i negatywów spłonęła w mieszkaniu fotografa na Powiślu, część klisz udało się ukryć w słojach w piwnicy budynku przy ulicy Marszałkowskiej i odnaleźć po zakończeniu wojny. Z czasem powstańcze fotografie stawały się coraz bardziej rozpoznawalne, ale ich autor, mieszkający od wielu lat na emigracji, pozostał szerzej nieznany. Dopiero w 1979 roku dzięki akcji „Kuriera Polskiego” udało się spopularyzować dorobek i sylwetkę Sylwestra Brauna. W roku 1981 fotograf przekazał zbiór ponad 1500 ocalałych negatywów Muzeum Warszawy.

Więcej informacji o wystawie i wydarzeniach towarzyszących znajdziecie na stronie muzeumwarszawy.pl.