![„Matrix” i konie w galopie. Polecamy biograficzny komiks o Muybridge’u [RECENZJA]](/i/images/9/1/9/d2FjPTMxN3gxLjUwMA==_src_235919-IMG_8199-3.png)
Newsletter
Newsletter
Ostatnim aspektem sprzętu ciemniowego, który omówię będą obiektywy powiększalnikowe.
W obiektywach do aparatów trochę charakteru nikomu nie przeszkadza. Jednak w przypadku obiektywów do powiększalników liczy się wyłącznie perfekcja. Ich jedynym zadaniem jest jak najwierniejsze przekazanie na papier tego, co zarejestrowano na negatywie. Z jak najmniejszą stratą jakości. Tym samym trudno o większą zbrodnię w ciemni niż słabe, źle przechowywane lub nieodpowiednio wykorzystywane obiektywy powiększalnikowe.
Obiektyw mocowany w aparacie pracuje w bardzo szerokim zakresie odległości i z różnymi rodzajami światła, rejestruje rozmaite trójwymiarowe obiekty przy różnych otworach przysłony. Tymczasem obiektyw powiększalnikowy nie musi być tak wszechstronny. Pracuje w bardzo ograniczonym zakresie powiększeń (dla małego obrazka optymalizuje się go zazwyczaj do 10x, 6x6 cm do 6x, a 4x5 cali do 4x), zawsze ma do czynienia z tym samym źródłem światła i wystarczy, że będzie dawał wysoką jakość przy jednej wartości przysłony. W związku z tym obiektywy powiększalnikowe zapewniają kilkakrotnie wyższą jakość optyczną niż ich odpowiedniki mocowane w aparatach.
Ogólna zasada jest taka, żeby szukać obiektywów składających się z 6 (lub więcej) soczewek. Współczesne modele jak Componon-S czy Rodagon to świetne szkła. Dbanie o taki obiektyw sprowadza się zazwyczaj do tego, żeby nie pozwolić mu się zabrudzić i odpowiednio przykryć podczas przechowywania. Największym wrogiem obiektywów jest grzyb, który znakomicie czuje się w wilgoci - np. w ciemni. Niektórzy zalecają więc przechowywanie obiektywów powiększalnikowych nie w ciemni, tylko w jakimś chłodnym, suchym miejscu. Trochę to niepraktyczne, ale wybór należy do was.
W dzisiejszych czasach wiele dobrych, a czasem nawet znakomitych obiektywów powiększalnikowych można kupić za grosze w serwisach aukcyjnych jak (np. eBay, Allegro). Do mnie niedawno przyjechał Omicron-El 135 mm do formatu 4x5 cali. Przyznaję - nie mam w tej chwili kamery 4x5 cali, więc w zasadzie nie potrzebuję tego obiektywu. Tyle że Omicron-El to świetne 6-soczewkowe szkło, które w rzeczywistości jest El-Nikkorem ze zmienioną marką producenta (z Nikona na Omegę). Mój egzemplarz był idealnym stanie ("jak nowy") i kosztował zaledwie 10 $! Nie wiem, kiedy użyję go po raz pierwszy, ale postanowiłem pofolgować szkockiej części mojej natury (Johnstonowie zostali opisani w pewnym starym tomisku jako klan "nieznośny i wojowniczy" - jeśli o mnie chodzi, to nie jestem wojowniczy, tylko nieznośny...).
Przymknij go - ale nie za bardzo
Wielką tragedią jest fakt, że dość często dobre obiektywy powiększalnikowe są źle wykorzystywane i nie mają szans się wykazać. Z powodów, w które nie będę teraz wnikał, dyfrakcja jest większym problemem obiektywów powiększalnikowych niż zwykłej optyki do aparatów. Druga sprawa to aberracje zauważalne przy pełnym otworze przysłony lub w ustawieniach bliskich pełnego otworu względnego.
Właśnie dlatego najlepszym akcesorium do wysokiej klasy obiektywu powiększalnikowego jest dobra lupa powiększalnikowa - najlepiej taka, która pozwala ostrzyć na ziarno. Włóżcie negatyw do powiększalnika, wyostrzcie na maskownicy i (cały czas patrząc przez okular lupki) stopniowo przymknijcie obiektyw aż do końca. Jeśli nigdy tego nie robiliście, możecie się nieźle zdziwić. Zauważycie, że ziarno zmieni się z rozmazanego, przez ostre po ponownie nieostre - a wszystko przez kilka kliknięć pierścieniem przysłon. Wszystkie obiektywy powiększalnikowe mają optymalną przysłonę i często wystarczy zmiana jej wartości o pół podziałki, żeby drastycznie obniżyć jakość obrazu. Od zarania dziejów wszystkie podręczniki i magazyny fotograficzne radzą, żeby "porządnie przymknąć" obiektyw powiększalnikowy - i jest to przydatna strategia umożliwiająca zmniejszenie aberracji (zwłaszcza w niskiej jakości trypletach). Ale równie ważne jest to, żeby nie przymykać za mocno.
_1094526942.jpg)
_968856305.jpg)
Zresztą, kupując drogi obiektyw "apo", płaci się de facto za szkło, które najwyższą jakość obrazu osiąga przy przysłonie o pół działki lub nawet całą działkę wcześniej niż odpowiednik bez oznaczenia "apo". Jednak niezależnie od tego, czy mamy szkło "apo" czy nie, przymknijmy je za daleko, a ukarze nas niską jakością.
Problem w tym, że wiele osób regularnie, za każdym razem, kiedy robią odbitkę, przymyka swoje obiektywy powiększalnikowe do granicy dyfrakcji - do F8 czy, co gorsza, nawet F11. Niektórzy nigdy nie przekonali się, do czego zdolne są ich obiektywy. Tragedia.
Jeśli nie macie lupki ostrzącej na ziarno i nie chcecie sobie czegoś takiego kupić, możecie spokojnie zaufać materiałom producenta obiektywu, w których podaje on optymalną przysłonę danego modelu. Możecie też pożyczyć lupę od znajomego i ustalić optymalną wartość przysłony samodzielnie - to się nie zmienia.
Kiedy liczy się tylko doskonałość
Jeśli zależy wam na perfekcji, powinniście szukać obiektywów wyprodukowanych ćwierć wieku temu. W latach 70. dział Nikon Special Optics wyprodukował kilka szkieł o wspólnej nazwie Apo-El-Nikkor. Zaprojektowano je w oparciu o najnowsze osiągnięcia techniki bez oglądania się na koszty produkcji - ceny nie schodziły poniżej tysiąca funtów. Wyprzedały się w końcu w latach 90., kiedy sprzedano ostatnie egzemplarze wyprodukowane jeszcze w latach 70. Zainteresowanie było małe, ale stałe. Podobno fachowcy z Nikon Special Optics zastanawiali się nad wznowieniem produkcji, ale okazało się, że szkła, o których mowa, musiałyby dziś kosztować ponad 12 tys. funtów, czyli ewidentnie za dużo jak na możliwości rynku. Żegnajcie, Apo-El-Nikkory...
Mamy więc taką sytuację rynkową, że najlepsze obiektywy powiększalnikowe nie będą już nigdy produkowane. Ale nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło - powszechny pęd ku cyfrze sprawia, że coraz więcej właścicieli takich cacek postanawia się ich pozbyć. Po wieloletnich poszukiwaniach niżej podpisany w końcu znalazł (co warto podkreślić - za rozsądną cenę) obiektyw Carl Zeiss S-Orthoplanar 60 mm F4 - niewykluczone, że najlepsze szkło powiększalnikowe do małego obrazka, obiektyw, który (pod koniec okresu, kiedy można go jeszcze było kupić nowy w sklepie) kosztował ponad 1600 funtów. Tylko dzięki cyfrze mógł stać się dziś moim podstawowym obiektywem powiększalnikowym.
----
Fotograficzny blog Mike'a: The Online Photographer
Zaprenumerujcie biuletyn Mike'a Johnstona www.37thframe.com
Książki Mike'a i darmowe pliki do pobrania: www.lulu.com/bearpaw
Więcej zrzędzenia, głównie o polityce: quotidianmeander.blogspot.com
Podyskutuj o "Fotografie niedzielnym" na Forum Fotopolis.
W latach 1994-2000 Mike Johnston był redaktorem naczelnym magazynu PHOTO Techniques. Od 1988 do 1994 roku był redaktorem bardzo cenionego periodyku Camera & Darkroom. Choćby z tego powodu stał się jednym z najbardziej wpływowych dziennikarzy amerykańskiego rynku fotograficznego ostatniej dekady.
Co miesiąc (przedtem co niedziela) Mike pisze swój felieton zatytułowany "Fotograf niedzielny", w którym daje wyraz swoim kontrowersyjnym poglądom na temat przeróżnych zjawisk, jakie mają miejsce w świecie fotografii.
Mike Johnston pisze i publikuje niezależny kwartalnik The 37th Frame, który adresowany jest do maniaków fotografii. Jego książka zatytułowana The Empirical Photographer ukazała się w 2005 roku.
Autor udzielił nam pozwolenia na przetłumaczenie i opublikowanie jego felietonów w wyrazie wdzięczności dla swoich krewnych - państwa Nojszewskich mieszkających w Oak Park w stanie Illinois.
