Fotografie polskiej architektury międzywojennej w PKiN

Autor: Marta Sinior

13 Luty 2007

Artykuł na: 4-5 minut

W Palacu Kultury i Nauki w Warszawie prezentowana jest wystawa fotografii architektury autorstwa Czesława Olszewskiego. 48 zdjęć przedstawia głównie nowoczesną architekturę lat 30. Obok budynków warszawskich na wystawie można zobaczyć również kilka fotografii architektury modernistycznej Ciechocinka, Gdyni i Zakopanego.

Poniżej zamieszczamy informację organizatorów oraz szczegóły dotyczące ekspozycji.

Zdjęcia Czesława Olszewskiego są jednym z tych rozsypanych przez Historię kawałków puzzli i oczywiście w swej warstwie dokumentalnej są bardzo cenionym źródłem wiedzy z zakresu architektury modernistycznej w Polsce przed 1939 rokiem, po części nieistniejącej lub zdewastowanej. Pięćdziesiąt pięć fotografii, które wybrałam z liczącego kilkaset negatywów zespołu Olszewskiego, przechowywanego w IS PAN, są więc tylko "fragmentem" "stylu międzynarodowego" w Polsce w latach 1930.tych, twórczość wybitnych architektów "generacji ~1900", którzy współtworzyli tzw. warszawską szkołę architektury.

Nikon Z8 + pakiet brązowy Fotoforma Care 12 mies.

15 699 zł

FUJIFILM GFX 100S + pakiet brązowy Fotoforma Care 12 mies.

16 999 zł

Nikon Z6 III + pakiet brązowy Fotoforma Care 12 mies.

10 399 zł

Sony A7 IV + 1300 zł Sony Cashback

9 995 zł

Canon EOS R6 Mark II + 500 zł Canon Cashback

9 299 zł

Warszawa, Kawiarnia "Latona" firmy cukierniczej Bliklego, ul. Nowy Świat, projekt Maciej Nowicki, rzeźby Józef Klukowski, (nie zachowana), Fot. Czesław Olszewski

Chcę jednak wziąć w nawias ten aspekt fotografii Olszewskiego jako dokumentacji (jeśli w ogóle można jeszcze odpowiedzialnie używać tego słowa), by pokazać, że przekraczają one to ograniczenie. Po pierwsze więc, cechuje je ten typ "aury" charakterystycznej dla modernistycznej fotografii lat 1930.tych, która koncepcje nowego widzenia i nowoczesnego doświadczenia estetycznego fundowała, między innymi, na utopii rzekomego "obiektywizmu" aparatu fotograficznego i teoriach voyeryzmu.

Problem reprezentacji jest tu oczywisty: oto piękne budynki o czystych formach i wnętrzach pozbawionych ludzi poddane są obserwacji/"dokumentacji", jak obserwuje się kobiety lub egzotyczne zwierzęta. Ale fotograficzne "portrety" architektury nie są "czystą daną", lecz - tu odwołam się do Adorna - utopijnym pozorem. Tworzą pewien obraz/opis tej architektury i jako jej reprezentacja, dokonują jej (wtórnej) estetyzacji. Fotografowanie architektury jest przełożeniem doświadczenia nowoczesnych dzieł sztuki (sposobów obrazowania), to zaś przekształca czynność fotografowania/"dokumentowania" w twórczość. I dalej: jako "obrazy", proponują widzowi jakąś niezwykłą podróż w czasie, co rzecz jasna wiąże je z "retoryką wędrowania", a jako narracja, operują typowym schematem utopijnym. Konwencja podróży i odwołanie do nostalgii przekształcają tutaj kontemplacje krajobrazu architektonicznego/kulturowego w dyskurs o pamięci i historii.

Ciechocinek, Pływalnia solankowa, projekt Romuald Gutt, Aleksander Szniolis, 1931-1932., Fot. Czesław Olszewski, przed 1939.

W tym momencie fotograficzne "portrety" architektury modernistycznej kierują nas ku tym filozofom i teoretykom historii, którzy (jak np. Ankersmit) są zdania, że narracja historyczna (więc i ta "wpisana" w obrazy) jest konstruktem estetycznym, w którym nie zachodzi zasada tertium comparationes: porównanie / zależność między przedstawianym / fragmentem rzeczywistości, a przedstawieniem / dziełem sztuki.

To, że istnieje między nimi przepaść, bynajmniej nie pozbawia przyjemności, jaką daje patrzenie na wyrafinowaną elegancję "stylu międzynarodowego" w redakcji tzw. warszawskiej szkoły architektonicznej, perfekcyjnie wpisaną w modernistyczną fotografię wybitnego jej "dokumentalisty", Czesława Olszewskiego. - Marta Leśniakowska

Czesław Olszewski urodził się w Grójcu w roku 1894. Fotografią zajmował się od lat 20. XX w. Interesowały go głównie architektura i pejzaż. W latach 30. wykonał cykle zdjęć zespołów zabytkowych, m.in. Nieborowa, Arkadii, Starego Otwocka. Wiele zdjęć poświęcił Warszawie, fotografując prace wybitnych architektów: Bohdana Pniewskiego, Romualda Gutta, Macieja Nowickiego, Romualda Millera, Juliusza Żórawskiego i innych.

Od roku 1929 Olszewski był wykładowcą w Miejskich Kursach Fototechnicznych w Warszawie, a w latach 1945-1946 był dyrektorem ob. Liceum Technik Plastycznych w Tarnowie. W roku 1937 otrzymał nagrodę w konkursie fotograficznym Piękno Warszawy. Rok później w związku z wystawą w Muzeum Narodowym Warszawa Wczoraj, Dziś i Jutro wykonał opracowane własną techniką przeźrocza plastyczne - technikę tę opatentował w 1957 roku. Sporządzał też dokumentację fotograficzną eksponatów na Wystawach Światowych w Paryżu (1937) i Nowym Jorku (1939). Czesław Olszewski zmarł w Warszawie w 1969 roku.

Wystawa fotografii Czesława Olszewskiego Dekada swingu prezentowana jest w Galerii Jubileuszowej PKiN (Defilad 1, p. IV) w Warszawie do 2 marca 2007 roku.

Organizatorem wystawy jest Instytut Sztuki PAN, z którego zbiorów pochodzą fotografie Olszewskiego, i Biuro Kultury Urzędu m.st. Warszawy.