Pogrom w Jedwabnem oczami Tadeusza Rolke i Chrisa Niedenthala

Fizyczny ból. Nie można pogodzić się z faktem, że nie oszczędzono nikogo. Nawet dzieci. Tłum oprawców można podzielić na tych, którzy się „tylko” przyglądali, i na tych, którzy pilnowali, by nikt nie uciekł. Byli też tacy, którzy zaganiali ofiary do stodoły. Ale i tacy, którzy zabijali od razu. Bez ostrzeżenia. Z niedowierzaniem przyjmuje się fakt, że to byli sąsiedzi. Mimo wielu lat badań i licznych zebranych relacji, wciąż podawane są różne liczby ofiar. To, co wydarzyło się 10 lipca 1941 roku, wciąż dzieli. Wiadomo jednak, że Żydów w Jedwabnem wymordowano w sposób okrutny.

Kim jest obcy?

fot. Tadeusz Rolke, Chris Niedenthal „Sąsiadka”, 2001

W 2000 roku Jan Tomasz Gross wydał książkę „Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka”. Nadał jej tytuł za zgodą Agnieszki Arnold, która realizowała wówczas film „Sąsiedzi” (miał premierę 2001 roku), dotyczący wydarzeń z Jedwabnego, i udostępniła mu skrypty przeprowadzonych wywiadów. Zarówno książka jak i film miały bezpośredni wpływ na powstanie wystawy „Sąsiadka”. Tadeusz Rolke do realizacji tego projektu namówił przyjaciela, Chrisa Niedenthala. Wernisaż odbył się w 2001 roku w Galerii Zachęta w Warszawie w 60. rocznicę pogromu w Jedwabnem. Zaprezentowano wówczas czarno-białe fotografie ukazujące Maję, wietnamską sąsiadkę Tadeusza Rolke, odgrywającą zwykłe, codzienne czynności w miejscowościach, w których przed wojną mieszkali Żydzi. Kuratorem cyklu był przez lata Marek Grygiel.

fot. Tadeusz Rolke, Chris Niedenthal „Sąsiadka”, 2001

Tadeusza Rolke i Chrisa Niedenthala łączy zainteresowanie człowiekiem. To on wydaje się być centralnym tematem ich fotografii, człowiek zanurzony w codzienności i człowiek wobec wielkiej historii. Łączy ich także doświadczenie bycia Innym. Tadeusz Rolke wyemigrował do Niemiec w 1970 roku, bo nie mógł się pogodzić z ówczesną Polską. O jego decyzji przesądziły wydarzenia Marca 1968. Ostatecznie jednak do Polski wrócił. Chris Niedenthal, urodzony w polskiej rodzinie żyjącej w Wielkiej Brytanii, odwiedzał Polskę wielokrotnie. W 1973 roku przyjechał ponownie, na kilka miesięcy, ale został już na stałe.

"Spojrzałyśmy na archiwum Tadeusza Rolke i Chrisa Niedenthala po prawie 20 latach od wernisażu wystawy „Sąsiadka”. Naszą intencją było ponowne zadanie pytania: kim jest inny/obcy? Przyjrzałyśmy się dotychczas nieprezentowanym kadrom, które stały się komentarzem do tych rozważań." - komentują kuratorki, Katarzyna Sagatowska i Monika Szewczyk-Wittek.

fot. Tadeusz Rolke, Chris Niedenthal „Sąsiadka”, 2001

Kiedy i gdzie?

Wystawę „Sąsiadka.Komentarz” można będzie oglądać od piątku, 18 września do 7 listopada 2020 roku w Galerii Promocyjnej, na Rynku Starego Miasta 2 w Warszawie.

Sylwetki autorów

Tadeusz Rolke

W swojej pracy bez trudu zmienia fotograficzne konwencje – był fotoreporterem prasowym, fotografem mody oraz twórcą fotografii kreacyjnej. Członek ZPAF. Studiował historię sztuki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, a następnie na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 60. publikował w magazynach „Stolica”, „Świat”, „Polska”, „Ty i ja”. W latach 1970–1980 mieszkał w Niemczech i pracował dla czasopism, takich jak „Stern”, „Der Spiegel”, „Die Zeit”. Autor wielu wystaw indywidualnych oraz uczestnik licznych wystaw zbiorowych w Polsce i na świecie.

Chris Niedenthal

Fotoreporter i dokumentalista. Urodził się w polskiej rodzinie w Londynie, od 1973 r. mieszka w Polsce. Absolwent London College of Printing. Członek brytyjskiego National Union of Journalists i ZPAF. Obecnie fotograf niezależny, dawniej związany z największymi światowymi magazynami: „Newsweek”, „TIME Magazine” oraz „Der Spiegel”. Autor kilku albumów fotograficznych, m.in. „Polska Rzeczpospolita Ludowa. Rekwizyty”, „13/12. Polska stanu wojennego”, jak również autobiografii „Zawód: fotograf”. Laureat drugiej nagrody w konkursie World Press Photo 1986 w kategorii People in the News. Autor licznych wystaw indywidualnych w Polsce i na świecie.

Więcej informacji znajdziecie pod adresem sdk.pl oraz na stronie facebookowej wydarzenia.