"Polska fotografia XX wieku" w PKiN

W ramach Warszawskiego Lata Fotografii prezentowana jest przekrojowa wystawa ukazująca dokonania polskiej fotografii w ciągu minionego XX wieku. Wystawa ta jest kolejną ekspozycją przygotowaną z okazji 60-lecia Związku Polskich Artystów Fotografików i na pewno należy do jednej z ciekawszych. Autorami ponad 300 prezentowanych fotografii ze zbiorów muzealnych i prywatnych kolekcji są czołowi współcześni twórcy oraz klasycy polskiej fotografii - lista nazwisk robi wrażenie.

Autor: Marta Sinior

6 Lipiec 2007

Artykuł na: 6-9 minut

Wystawa w PKiN stanowi próbę podsumowania doświadczeń polskiej fotografii w okresie wielkich zmian jakie zaszły w XX wieku. Na pewno wszystkich artystów tworzących w tym czasie nie zobaczymy na ekspozycji, ale ta setka wybranych fotografów to z pewnością przedstawiciele najważniejszych nurtów ostatnich 100 lat. Trudnego wyboru artystów i prac podjęła się dwójka zaproszonych kuratorów: Małgorzata Plater-Zyberk z Warszawy i Adam Sobota z Wrocławia.

Na ekspozycji można zobaczyć piktorialne prace z początku XX wieku, zdjęcia dokumentalne z Powstania Warszawskiego, fotografie eksperymentalne i konceptualne z lat 60. i 70. znakomite reportaże oraz twórcze poszukiwania współczesnych artystów. Ta mieszanka stylów, technik i postaw twórczych może zaskakiwać, ale pokazuje kawał historii polskiej fotografii - jak się okazuje niezwykle bogatej i interesującej. Warto poświęcić więcej czasu na obejrzenie wystawy, bo rzadko się zdarza, aby w jednym miejscu można było zobaczyć tyle sław i ikon polskiej fotografii, a zobaczenie 350 zdjęć miało większy sens.

Nikon Z8 + pakiet brązowy Fotoforma Care 12 mies.

15 699 zł

FUJIFILM GFX 100S + pakiet brązowy Fotoforma Care 12 mies.

16 999 zł

Nikon Z6 III + pakiet brązowy Fotoforma Care 12 mies.

10 399 zł

Sony A7 IV + 1300 zł Sony Cashback

9 995 zł

Canon EOS R6 Mark II + 500 zł Canon Cashback

9 299 zł

fot. Tomek Sikora

Poniżej zamieszczamy fragmen tekstu Adama Soboty Priorytety fotografii polskiej w 2 połowie XX wieku:

Na fotografii tego okresu wywarły piętno warunki totalitarnego ustroju, chociaż artyści z powodzeniem walczyli o artystyczną niezależność. Nieuniknione konfrontacje z propagandą realnego socjalizmu często jednak wymuszały postawy "za, albo przeciw", co szkodziło zwłaszcza walorom dokumentu społecznego. Uciekano się często do języka groteski, ukazującego różne zjawiska jako splot paradoksów. To ideologiczne napięcie najlepiej wyrażają portrety ludzi z tego okresu.

W dekadzie 1945-1955 nadal dominowała estetyka piktorialna. Jej przedstawiciele poszukiwali kompromisu z różnymi trendami, także z "realizmem socjalistycznym", co najlepiej sprawdzało się w dokumentacjach wojennych zniszczeń i odbudowy. Nowoczesność przejawiała się w sięganiu do tradycji awangardy. Ten kierunek, który w Polsce od r. 1948 animował Zbigniew Dłubak, dał też wiele dzieł, które były odpowiednikiem "fotografii subiektywnej", rozwijającej się na Zachodzie.

Po r. 1955 w polskiej fotografii ustaliła się strategia działania, aktualna aż do lat dziewięćdziesiątych. Tematy państwowej propagandy (modelowi obywatele, proces uprzemysłowienia, itp.) twórcy często negowali przez formy "czarnego realizmu", a ton satyryczny w opisie efektów formowania społeczeństwa osiągnął swoje apogeum w fotografii lat 70-tych. Wartości pozytywnych szukano głównie w tym, co oficjalna propaganda traktowała marginalnie, albo niechętnie. Były to przejawy religijności, tradycyjne form życia czy sfera natury. Sceny masowych ulicznych demonstracji stały się symbolami wolności dopiero przy okazji dokumentacji wizyt papieża Jana Pawła II, oraz wydarzeń związanych z ruchem "Solidarności".

W układzie takich ideowych konfrontacji jednostka była ukazywana przede wszystkim jako element zbiorowości. W innych sytuacjach postacie ukazywane były zwykle w stanach psychicznej rozterki, gorączkowych poszukiwań czy fatalistycznej zgody na los. W latach 50-tych widoczne to było w pracach Z. Beksińskiego czy J. Lewczyńskiego. Później także w pracach fotoreporterów, którzy z pasją wskazywali na rozbieżności pomiędzy politycznymi sloganami, a smętną rzeczywistością społeczną. W sposób bardziej symboliczny mówiły o tym. prace Krzysztofa Pruszkowskiego czy Zofii Kulik. Klimat psychicznej destrukcji jednostki emanuje też z wielu fotografii lat 90-tych, które ukazują problemy okresu transformacji ustrojowej.

Spolaryzowanie języka dokumentu sprawiało, że dla swobody wypowiedzi twórczej szczególnie ważne stały się prace, gdzie koncentrowano się na badaniu reguł percepcji oraz zasad wartościowania w sztuce. Ten nurt polskiej fotografii, stanowiący część neoawangardy, najpełniej objawił swoje możliwości poprzez wystawę "Fotografowie poszukujący" w r. 1971. Spopularyzowała ona wśród twórców metody sekwencji, instalacji przestrzennych, operacji wizualno-tekstowych, i ogólnie intermedialnego myślenia o fotografii. Potwierdziła to wystawa "Polska fotografia intermedialna lat osiemdziesiątych" w r. 1988. Był to w istocie podstawowy nurt fotografii niezależnej, wsparty o zaplecze teoretyczne, system sympozjów i pokazów, a także kontakty międzynarodowe.

Dezaprobata wobec schematycznych interpretacji życia społecznego wyrażała się też przez akcentowanie sfery prywatności oraz poszukiwanie w sobie samym zasad o uniwersalnym charakterze. Niektórzy artyści poszli drogą dociekań o charakterze mistycznym, gdzie problematyka sacrum przestała być tylko fotografowanym tematem (Natalia LL, A. Dudek-Durer, P. Kwiek).

Jest znamienne, że w polskiej sztuce ostatnich lat ważną tendencją jest konstruowanie wypowiedzi w oparciu o fotograficzne i filmowe dokumentowanie zjawisk w przestrzeni społecznej. Te nowe prace nie są już zasadniczo kształtowane przez interpretacje wywodzące się z uwarunkowań omawianego tu okresu. Oznacza to, że 2 połowę XX wieku można potraktować jako okres o własnej specyfice i zasadniczo zamknięty, a najlepszym tego probierzem - ze względów wcześniej wyłożonych - jest sposób interpretacji tematyki społecznej, wizerunków i sytuacji ludzi. - Adam Sobota

fot. Benedykt Jerzy Dorys

Na wystawie można zobaczyć fotografie następujących autorów: Ewa Andrzejewska, Władysław Bednarczuk, Zdzisław Beksińskii, Jan Berdak, Bogusław (Sławek) Biegański, Władysław Bogacki, Sylwester "Kris" Braun, Leszek Brogowski, Andrzej Brzeziński, Adam Bujak, Jan Bułhak, Wojciech Buyko, Michał Cała Zofia Chomętowska, Tadeusz Cyprian, Marian Dederko, Witold Dederko, Henryk Derczyński, Zbigniew Dłubak, Benedykt Jerzy Dorys, Andrzej Dudek - Dürer, Edward Falkowski, Marian Gadzalski, Bolesław Gardulski, Marek Gardulski, Marek Gerstman, Krzysztof Gierałtowski, Franciszek Gröer, Eugeniusz Haneman, Edward Hartwig, Adam Hayder, Henryk Hermanowicz, Mariusz Hermanowicz, Irena Jarosińska, Stefan Jasieński, Bogdan Konopka, Jerzy Kosiński, Witold Krassowski, Marian Kucharski, Józef Kuczyński, Zofia Kulik, Jan Kurusza-Worobjew, Paweł Kwiek, Natalia Lach-Lachowicz, Andrzej Lachowicz, Andrzej Jerzy Lech, Kazimierz Lelewicz, Jerzy Lewczyński, Eugeniusz Lokajski, Zbigniew Łagocki, Bogdan Łopieński, Stanisław Markowski, Jan Michlewski, Janina Mierzecka, Antoni Mikołajczyk, Henryk Mikolasch, Janina Mokrzycka, Jan Alojzy Neuman, Chris Niedenthal, Fortunata Obrąpalska, Edmund Osterloff, Krzysztof Pawela, Andrzej Pawłowski, Paweł Pierściński, Stefan Plater -Zyberk, Wojciech Plewiński, Wojciech Prażmowski, Wiesław Prażuch, Krzysztof Pruszkowski, Józef Robakowski, Tadeusz Rolke, Witold Romer, Józef Rosner, Zofia Rydet, Zygmunt Rytka, Sergiusz Sachno, Henryk Schabenbeck, Leonard Sempoliński, Adam Sheybal, Stanisław Sheybal, Tomasz Sikora, Klemens Składanek, Władysław Sławny, Jan Sunderland, Zygmunt Szporek, Leszek Szurkowski, Piotr Śledziewski, Andrzej Świetlik / Łódź Kaliska, Józef Świtkowski, Tadeusz Wański, Antoni Węcławski, Antoni Wieczorek, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Stefan Wojnecki, Wiktor Wołkow, Piotr Wołyński, Stanisław J.Woś, Zygmunt Wrześniowski, Wojciech Zawadzki i Paweł Żak.

Kuratorzy wystawy: Małgorzata Plater-Zyberk, Adam Sobota

Wystawa Polska fotografia XX wieku

4 lipca - 31 sierpnia 2007

PKiN
Plac Defilad 1, Warszawa
Sala Kisielewskiego, Sala Ratuszowa