Wkrocz do świata makro. Oto techniki i sprzęt, które Ci w tym pomogą

Najwspanialsze w makro jest to, że obejmuje tak szeroki zakres tematów - od ogólnie pojętej martwej natury, przez przedmioty codziennego użytku, aż po świat zwierząt, grzybów i roślin, które z łatwością znajdziesz w swoim ogrodzie, pobliskim parku lub lesie – tak naprawdę wszystko, co Cię otacza, może stanowić temat do zdjęć w zbliżeniu.

W tym artykule pokażemy Ci, jak robić świetne zdjęcia makro nawet niedrogim sprzętem a także w co warto zainwestować, jeśli w świecie makrofotografii chcesz zostać na dłużej. Poznasz też trzy łatwe, ale skuteczne techniki, które możesz wypróbować w domu lub w ogrodzie. Stawimy też czoła głębi ostrości, która często jest zbyt mała, by pokazać nasz obiekt w całej okazałości, nawet przy wyższych wartościach przysłony, takich jak f/22. Pokażemy Ci, jak za pomocą techniki „stackowania” łączyć grupę zdjęć z przesuniętym punktem ostrości by stworzyć jedno ujęcie o szerokim zakresie ostrości w aparacie i w programie graficznym. Zaczynajmy!

Skompletuj niezbędny sprzęt (niekoniecznie drogi), by fotografować z bliska

Fotografia makro to specjalistyczna dziedzina, w której właściwy sprzęt ma kluczowe znaczenie. Najważniejszy jest oczywiście obiektyw oferujący odpowiednie powiększenie, ale niezbędny będzie też statyw, przyda się również oświetlenie lub specjalna szyna, która pozwala na precyzyjne zbliżanie aparatu do tematu w celu ustawienia ostrości lub kompletowania serii zdjęć do późniejszego stackowania w programie graficznym. Poniżej przedstawiamy kilka najbardziej przydatnych narzędzi. Oczywiście nie potrzebujesz od razu ich wszystkich. Na początek możesz zaopatrzyć się w podstawowy zestaw i uzupełniać go w miarę zdobywania doświadczenia. Gdy już zaczniesz fotografować, szybko przekonasz się, czego jeszcze potrzebujesz.

W torbie fotografa makro

Aparat (od 5000 zł)

Aparat systemowy, najlepiej nowoczesny bezlusterkowiec z matrycą 4/3, będzie idealny do makrofotografii. Zwróć uwagę na odchylany wyświetlacz, który ułatwi kadrowanie, stabilizację matrycy, by zwiększyć szansę na nieporuszone zdjęcia z ręki i tryb seryjny dla lepszej skuteczności. Bardzo pomocna jest też funkcja stackowania wielu ujęć z poziomu aparatu, jak w tym niewielkim OM System OM-5.

Obiektyw makro (od 1000 zł)

Pełnoprawny obiektyw makro ma współczynnik odwzorowania 1:1, co oznacza, że obiekt zostanie uchwycony w „naturalnej wielkości” – takiej samej, jak gdybyśmy położyli go na matrycy aparatu. Niektóre obiektywy makro mogą jednak wykonywać zdjęcia z 2-krotnym (a z przejściówkami nawet 8-krotnym!) powiększeniem.

Lampka makro (od 2000 zł)

Lampy makro emitują światło bezpośrednio z okolic obiektywu, co pozwala uzyskać bardziej miękkie cienie. Bardziej zaawansowane modele, jak ten Olympus STF-8, pozwalają na niezależną kontrolę mocy błysku poszczególnych palników oraz zmianę kąta świecenia, dzięki czemu możemy lepiej modelować charakter światła.

Statyw (od 700 zł)

Poruszone zdjęcia są spowodowane niewielkimi ruchami aparatu lub obiektywu. Drgania te są wzmacniane podczas fotografowania z bliska, dlatego stabilny statyw jest niezwykle przydatnym narzędziem. Wybierz model, który pozwoli Ci zamocować aparat nisko nad ziemią.

Szyna makro (od 100 zł)

Mocowana jest do górnej części statywu i pozwala na stopniowe zbliżanie lub oddalanie aparatu od obiektu, co daje precyzyjną kontrolę ostrości. Szyna makro jest niezbędna do rejestrowania serii zdjęć z przesuniętym punktem ostrości, które są następnie łączone w procesie stackowania w jedno idealnie ostre zdjęcie.

Trzecia ręka (od 60 zł)

Zaciski, takie jak ten, o podwójnej końcówce z przegubami kulowymi, są idealne do trzymania delikatnych przedmiotów, takich jak łodygi kwiatów. Zacisk pomoże utrzymać łodygę w stabilnej pozycji, zapobiegając jej nadmiernemu poruszaniu się na wietrze podczas fotografowania w plenerze. Nasza rada: zabierz ze sobą drugi stabilny statyw na sesję zdjęciową, aby do niego przymocować ramię z zaciskiem.

Blenda makro (od 20 zł)

Te sprytne reflektory mają w środku otwór. Zamocowane na obiektywie kierują równomiernie światło z powrotem na obiekt niczym pierścieniowa lampa.

Mała blenda (od 30 zł)

Niewielka, 30-centymetrowa blenda 5 w 1 jest idealna do małych obiektów. Może być wykorzystywana do odbijania i kierowania światła w stronę tematu, pozwalając na użycie niższych wartości ISO i wypełnienie głębszych cieni światłem.

Lampa LED (od 100 zł)

Lampki LED są małe, lekkie i przenośne, co czyni je świetnym uzupełnieniem Twojej torby z zestawem makro. Są dostępne w różnych kształtach i rozmiarach. Mogą być zasilane akumulatorem lub z sieci. Wiele z nich oferuje regulację jasności i koloru, aby precyzyjnie dostroić oświetlenie i sprawić, że będzie chłodniejsze lub cieplejsze.

Wybierz swój zestaw. Oto nasze dwie propozycje – świetna i jeszcze lepsza!

OM System OM-5 - kompaktowy i uniwersalny korpus ze stabilizacją i funkcją stackowania

OM System OM-5 to zaawansowany bezlusterkowiec systemu Mikro 4/3, który idealnie nadaje się do pierwszych eksperymentów z fotografią makro. Kontynuując tradycje firmy Olympus, OM System zamknął w tym niewielkim, stylowym i przede wszystkim dobrze uszczelnionym (nie jest mu straszna rosa ani deszcz) body naprawdę dużo. 20-milionowy sensor formatu 4/3 oferuje większą głębię ostrości, co w fotografii makro jest ważną zaletą.

Matryca jest też stabilizowana (wydajność nawet 6,5 EV), co ułatwi wykonywanie nieporuszonych zdjęć z dłuższą ogniskową, a także podczas fotografowania „z ręki”. Ważnym udogodnieniem jest również odchylany i obracany (oraz oczywiście dotykowy) ekran LCD, a także szybki tryb bracketingu ostrości czy automatycznego stackingu (do 8 zdjęć łączonych w jedno, by uzyskać większą głębię ostrości). To też aparat bardzo przyjazny i intuicyjny. Zwyczajnie nie da się go nie lubić!

M.Zuiko 60 mm f/2,8 IS - prawdziwe makro 1:1 w kompaktowym wydaniu

M.Zuiko 60 mm f/2,8 IS to obiektyw klasy PRO, który przez wiele lat był topowym modelem do fotografii macro w rodzinie M.Zuiko. Ogniskowa 60 mm, po przeliczeniu dla standardu pełnoklatkowego (x2), oferuje kąt widzenia krótkiego tele 120 mm, co w połączeniu z minimalną odległością ogniskowania 19 cm i uzyskiwaną wówczas skalą odwzorowania 1:1, pozwala na rejestrowanie spektakularnych ujęć zbliżeniowych.

Obiektyw jest zaskakująco mały (56 x 82 mm), lekki (185 g), a przy tym solidnie uszczelniony przed pyłem i wilgocią. Obiektyw ma też wydajny system optycznej stabilizacji obrazu, silnik AF oraz limiter zakresu ostrzenia, co przyspiesza jego pracę.

OM System OM-1 - topowy korpus zaprojektowany do obcowania z naturą

OM System OM-1 to najbardziej zaawansowany aparat w systemie Mikro 4/3. To małe, wygodne, wytrzymałe i uszczelnione (IP 53) body naszpikowane najnowszymi technologiami. Za obrazowanie odpowiada pierwsza tego rodzaju matryca warstwowa 20 Mp BSI Live MOS obsługiwana przez trzy razy wydajniejszy niż w poprzednim modelu procesor TruePic X.

To prawdziwy demon szybkości (do 50 kl./s z AF), ale w kontekście makro ważniejsze będą superwydajna stabilizacja matrycy (8 EV), by móc fotografować również bez statywu, i tryb stackowania w aparacie, który pozwoli połączyć do 15 zdjęć z przesuniętym punktem ogniskowania. Oczywiście mamy też tryb bracketingu ostrości, który pozwala wykonać znacznie więcej zdjęć, jeśli chcemy wykonać zaawansowany stacking w programie graficznym.

M.Zuiko ED 90 mm f/3,5 Macro IS Pro- nowy król makro z powiększeniem 2:1

M.Zuiko ED 90 mm f/3,5 Macro IS Pro to najnowszy model w systemie i pierwsza na rynku konstrukcja z autofokusem oferująca powiększenie 2x. W dodatku model ten współpracuje także z telekonwerterami M.Zuiko Digital MC‑14 i MC-20, które wydłużają ogni-skową o 1.4x i 2x i o tyle samo zwiększają też powiększenie układu. Obecnie żaden system nie oferuje możliwości operowania na takich skalach z pełną funkcjonalnością AF i stabilizacją obrazu.

M. Zuiko Digital ED 90 mm f/3,5 Makro IS PRO wyposażony został bowiem także w 5-osiowy system stabilizacji o skuteczności do 7 EV. Całość zamknięto w szczelnej (IP53) i odpornej na mróz obudowie. Obiektyw dysponuje mocowaniem filtrów o średnicy 62 mm. Jest przy tym dość lekki (453 g) i poręczny (70 x 136 mm).

Jak fotografować owady z bliska?

Małe stworzenia, które odwiedzają Twój ogród, są pełne niesamowitych szczegółów i kolorów, które możesz odkrywać, fotografując je z bardzo bliska. W tej części naszego artykułu przyjrzymy się kilku wskazówkom, które mogą Ci się przydać. Zawsze warto poświęcić kilka godzin snu, aby wstać wcześniej, ponieważ nie tylko zostaniesz powitany przez wczesne światło niebieskiej godziny (które przejdzie po chwili w złotą), ale także będziesz mógł złapać poranne krople rosy, które dodadzą blasku Twoim zdjęciom.

Wiele owadów, jak np. ważki, jest ospałych we wczesnych godzinach i zaczynają się budzić dopiero, gdy światło słoneczne nieco je ogrzeje. Dzięki temu o wiele łatwiej jest się do nich zbliżyć. Należy jednak zachować ostrożność, by nie uderzyć statywem w roślinę, na której siedzi nasz model.

"Wykonując zdjęcia z ręki w plenerze, szukaj możliwie jak najwięcej punktów podparcia oraz „naturalnych statywów” (np. drzewa czy pnie), ustabilizuje to Twoje ciało i pozwoli na większą pewność wykonania ostrego zdjęcia. Jeśli chcesz wykonywać zdjęcia owadów w locie, pamiętaj o krótkich czasach otwarcia migawki, które pozwolą na zamrożenie ruchu" - radzi Adrian Truchta. "Aby oswoić się z minimalną odległością ostrzenia dla danego obiektywu, poćwicz w domu na nieruchomych lub mało ruchliwych przedmiotach/stworzeniach. Pozwoli Ci to na późniejsze, szybsze oszacowanie odległości od fotografowanego obiektu, który będzie w ruchu".

Apis mellifera – pszczoła miodna podczas pracy. Zdjęcie wykonane przy pomocy trybu Pro Capture. OM-1 + M.Zuiko Digital ED 90 mm f/3,5 IS PRO, światło naturalne. Ustawienia: ISO 640; 1/2500 s; f/5,6

Użyj flesza!

„Jeśli nigdy nie próbowaliście używać lampy błyskowej do makro, to gorąco polecam” – mówi ambasador OM System Chris McGinnis. „Pamiętam pierwszy raz, kiedy fotografowałem owady z fleszem. Pstryknąłem, spojrzałem na LCD i pomyślałem: o rany, to zmienia wszystko! Lubię pracować prostym zestawem, dlatego FL-700WR jest idealnym rozwiązaniem. Jest kompaktowa i może błyskać dziesięć razy na sekundę (przy 1/16 mocy), co przydaje się podczas stackingu. A do tego jest odporna na warunki pogodowe”.

Bracketing ostrości

Niektóre aparaty dysponują trybem bracketingu ostrości, który wykonuje sekwencję zdjęć, zmieniając automatycznie punkt ostrości o niewielką odległość pomiędzy kolejnymi ujęciami. Funkcja ta zwiększa szansę na uzyskanie zdjęcia, na którym ostrość jest dokładnie tam, gdzie chcesz, a także daje Ci porcję zdjęć, które możesz połączyć, aby uzyskać jedno o zwiększonej głębi. W aparatach OM System jest to nawet 999 zdjęć, które przy czasie 1/250 s zapiszemy w niecałe 6 s!

Skala ostrości

Skala na obiektywie informuje o tym, na jaką odległość ustawiona jest ostrość. Jest to przydatne do szybkiego przestawienia obiektywu na określony poziom powiększenia, np. 1:1, aby uzyskać zdjęcia obiektów w ich naturalnej wielkości. Specjalistyczne obiektywy oferują skalę odwzorowania nawet 5:1 (pozwala na wykonanie zdjęcia nawet z pięć razy większym powiększeniem niż standardowe makro). To już jednak skala, która pokaże fakturę skrzydła, a nie całego motyla.

Live view boost

Dzięki tej funkcji wizjer elektroniczny zawsze wyświetla rozjaśniony, idealnie naświetlony obraz nawet w ciemnych sytuacjach (np. w słabym świetle poranka), co ułatwia utrzymanie w polu widzenia tak małe obiekty oraz precyzyjne ręczne doostrzanie. Ponieważ odpowiednie parametry zazwyczaj ustawiamy manualnie z wyprzedzeniem, (dopasowując np. siłę błysku lampy), nie jest problemem to, że wizjer nie pokazuje rzeczywistej jasności sceny.

Zmień zwykłe w niezwykłe dzięki tym sprawdzonym technikom

Obiektyw makro to specjalistyczne narzędzie o naprawdę ogromnym potencjale. Możliwość uzyskania papierowej niemal głębi ostrości oraz odwzorowania najdrobniejszych niuansów z niezwykłą dokładnością daje pole do popisu kreatywnemu fotografowi. Dlatego, gdy opanujesz już klasyczne ujęcia, ruszaj po więcej!

1. Malarskie nieostrości

Obiektywy makro wyróżnia też miękki i miły dla oka bokeh. Nieostrości, powstające wskutek użycia otwartej przysłony i małej odległości od obiektu, są malarsko plastyczne, i to nie tylko za, ale również przed naszym tematem. Tworzenie kilku planów nadaje bardziej przestrzenny i intymny charakter zdjęciu. Nieostre elementy pierwszego planu ładnie wypełnią też pusty obszar kadru.

2. Ekstremalne zbliżenia

Użyj pierścieni pośrednich lub dedykowanych ekstenderów, by jeszcze zwiększyć skalę odwzorowania i pokazać ciekawe wzory i faktury natury w niemal mikroskopowym powiększeniu. Obiektyw M.Zuiko 90 mm f/3,5 IS PRO, którym wykonano to zdjęcie, w połączeniu z konwerterem MC-20 pozwala odwzorować obiekt w skali 4:1, a ponieważ matryce Mikro 4/3 są dwa razy mniejsze od pełnoklatkowych, otrzymujemy odpowiednik aż 8-krotnego powiększenia!

3. Skąpane w porannej rosie

Sfotografowanie owadów i roślin pokrytych wielkimi niczym wodne bomby kroplami rosy to niełatwe zadanie, ale warte wysiłku. Rosa powstaje w wyniku kondensacji pary wodnej zawartej w powietrzu na powierzchniach o niskiej temperaturze. By przewidzieć jej powstanie, warto śledzić prognozy pogody, zwracając uwagę na temperaturę i wilgotność powietrza. Jeśli prognozy przewidują bezchmurne niebo i niskie temperatury w nocy, to istnieje duża szansa na powstanie rosy. Oczywiście o jej powstaniu decyduje wiele czynników mikroklimatycznych. Upewnij się też, że Twój sprzęt jest odpowiednio uszczelniony.

4. Kadruj starannie

Poświęć trochę czasu na dopracowanie swoich kompozycji i pamiętaj, że nawet drobne ruchy aparatu, obiektywu lub ostrości będą miały ogromny wpływ na efekt końcowy. Wygodę zapewni statyw, a głowica z mikroruchami lub szyna makro – dużo większą precyzję.

Rozpocznij stackowanie. Poznaj sztukę łączenia serii zdjęć w jedno o doskonałej ostrości

W przypadku makrofotografii uzyskanie całkowicie ostrego zdjęcia bywa bardzo trudne, bo głębia obrazu staje się coraz płytsza, gdy przednia soczewka zbliża się do obiektu. Oznacza to, że nawet wąski otwór przysłony, jak f/16, który w normalnie dałby dobrą ostrość w całej scenie, w przypadku zbliżeń zapewni jedynie wąskie pasmo ostrości. Rozwiązaniem jest zrobienie serii zdjęć, w której każde ujęcie zostaje wykonane z lekko przesuniętym punktem ostrości.

Następnie zdjęcia te łączone są w programie graficznym i w rezultacie najostrzejsze fragmenty pojedynczych ujęć tworzą jedno całkowicie ostre zdjęcie. Na etapie fotografowania przydatna jest do tego szyna makro, by stabilnie przesuwać aparat po każdym zdjęciu do przodu lub do tyłu wzdłuż kadru. Jeśli nie masz szyny do ustawiania ostrości, możesz poradzić sobie bez niej, kręcąc pierścieniem do ustawiania ostrości po każdej ekspozycji.

Micro 4/3, czyli zalety mniejszej matrycy

Największym wrogiem fotografii makro jest mała głębia ostrości. Tak pożądana w przypadku innych dziedzin (jak portret) tutaj okazuje się poważnym problemem. Fotografia makro stwarza bowiem idealne warunki, by głębia była ekstremalnie płytka, łącząc duży sensor, długą ogniskową, duży otwór przysłony i niewielką odległość od naszego obiektu. Fotografując pełną klatką, bardzo często będziemy zmuszeni do łączenia wielu ujęć, by na zdjęciu ostra była choćby cała głowa owada. W przypadku matryc 4/3 głębia będzie wyraźnie większa, podobnie jak szanse na wykonanie udanego zdjęcia „z ręki”. Ważnym bonusem Micro 4/3 jest też 2x większa skala odzworowania (niż w przypadku pełnej klatki). Oznacza to, że wypełnimy kadr obiektem 2x mniejszym.

Stackuj w aparacie...

Wiele nowoczesnych aparatów pozwala na wygodne łączenie serii zdjęć z przesuniętym punktem ostrości już na etapie przetwarzania obrazu przez procesor aparatu. W przypadku aparatów OM System możemy połączyć w ten sposób nawet do 15 zdjęć (w modelu OM-1), co w większości sytuacji wystarcza, by uzyskać pełne szczegółów zdjęcia całego tematu. Oto jak się do tego zabrać!

1. Znajdź właściwy tryb

Funkcję stackowania znajdziesz w drugiej zakładce menu głównego przeznaczonego trybom obliczeniowym. Przejdź do zakładki Focus Stacking i aktywuj tryb. Znajdziesz tu kolejne pozycje, które pozwolą Ci skonfigurować odpowiednio parametry stackowania.

2. Skonfiguruj

Teraz aparat poprosi nas o wybór liczby zdjęć, które wykona po wciśnięciu migawki i dystans między punktami (płaszczyznami) ostrości dla każdego ujęcia. Możemy również zaprogramować parametry zewnętrznej lampy (jeśli nie jest to konkretna lampa producenta).

3. I wciśnij spust!

Ikonka funkcji pojawi się w lewym górnym rogu ekranu. Ustaw ostrość na element, który znajduje się najbliżej obiektywu. Aparat wykona dwa ujęcia bliżej wybranego punktu i całą serię z ostrością ustawioną za nim. Wciskamy spust i po chwili mamy idealnie ostre zdjęcie!

...lub połącz ujęcia W Photoshopie

Otwórz Adobe Bridge i przejdź do serii zdjęć. Jeśli są to pliki RAW, musisz otworzyć wszystkie w Adobe Camera Raw i poddać spójnej edycji. Łatwym sposobem jest nadanie idealnego wyglądu jednemu zdjęciu, a następnie zaznaczenie wszystkich pozostałych (Ctrl+A). Teraz kliknij prawym przyciskiem myszy na miniaturce obrazu, wybierz Ustawienia synchronizacji i upewnij się, że wszystkie opcje edycji są zaznaczone. Naciśnij OK i zapisz je jako JPEG-i.

Po powrocie do Bridge zaznacz wszystkie pliki JPEG i przejdź do Narzędzia > Photoshop > Photomerge. W menu pozostaw Layout na Auto, upewnij się, że Blend Images Together jest zaznaczone i naciśnij OK. Teraz przejdź do panelu warstw i zaznacz wszystkie. Przejdź do Edit > Auto-Blend Layers. W polu Blend Method wybierz Stack Images i zaznacz Seamless Colors and Tones. Następnie naciśnij OK.

Partnerem publikacji jest firma OM System. Artykuł pochodzi z najnowszego wydania magazynu Digital Camera Polska (DCP 1/2023)