Walery Eljasz Radzikowski "Tatry i Podhale"

W Foto-Galerii, mieszczącej się w Nowohuckim Centrum Kultury w Krakowie, do końca grudnia 2005 roku prezentowana jest wystawa fotografii przedstawiających krajobrazy tatrzańskie, architekturę, a także życie ludu góralskiego na przełomie XIX wieku. Autorem fotografii jest krakowski malarz, współzałożyciel Towarzystwa Tatrzańskiego, Walery Eljasz Radzikowski.

fot. Walery Eljasz Radzikowski

Walery Eljasz Radzikowski żył w latach 1841-1905. Był malarzem, rysownikiemi i grafikiem, autorem przewodników tatrzańskich. Radzikowski należał do pierwszych fotografów tatrzańskich. Studiował na Wydziale Malarstwa w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, a następnie w Akademii Monachijskiej. Malował głównie widoki zabytków Krakowa, obrazy o tematyce historycznej, krajobrazy Tatr. Jego rysunki stanowiły ilustracje dzieł i artykułów historycznych wydawanych w ówczesnych Kłosach i Tygodniku Ilustrowanym. Był autorem przewodnika Kraków dawny czy dzisiejszy (1902) oraz opracowania Ubiory ludu w dawnej Polsce i sąsiadów w rozwoju historycznym (1898-1905). Popularyzował Tatry i Góralszczyznę wydając m.in. w 1870 roku Ilustrowany przewodnik do Tatr i Pienin i Szczawnic, książkę, która przez blisko półwiecze (kilka wydań), odegrała doniosłą rolę w budzeniu zamiłowania do wycieczek w Tatry i Podtatrze, zainteresowania życiem i losem ludu góralskiego.

Nikon Z8 + pakiet brązowy Fotoforma Care 12 mies.

15 699 zł

FUJIFILM GFX 100S + pakiet brązowy Fotoforma Care 12 mies.

16 999 zł

Nikon Z6 III + pakiet brązowy Fotoforma Care 12 mies.

10 399 zł

Sony A7 IV + 1300 zł Sony Cashback

9 995 zł

Canon EOS R6 Mark II + 500 zł Canon Cashback

9 299 zł

fot. Walery Eljasz Radzikowski

W latach 90. XIX w., zafascynowany możliwościami nowej sztuki jaka stawała się fotografia, Walery Eljasz sięgnął po aparat fotograficzny, stając się bodaj najpłodniejszym z pierwszych fotografów tatrzańskich. W drugiej połowie XIX w., zaczęto na dobre odkrywać uroki Tatr. Coraz liczniej pojawiali się w nich tzw. "goście". Wielką karierę zaczęło robić Zakopane. Równocześnie powstało duże zapotrzebowanie na ilustrację tatrzańską. Umożliwiała ona poznanie tego regionu lub po prostu stanowiła pamiątkę utrwalającą obraz skalistych gór, dzikiej przyrody i egzotycznej wówczas i modnej góralszczyzny. Początkowo zaspokajali te potrzeby rysownicy i malarze. Wkrótce zawitali w Tatry fotografowie, głównie zawodowi, opuszczając w sezonie letnim swoje miejskie atelier. Pierwszym był zapewne Walery Rzewuski, właściciel znanego zakładu w Krakowie, który fotografował Tatry w 1859 r. Tematami tatrzańskimi zainteresowali się około 1860 r., także Meletius Dutkiewicz z Wiednia i Marcin Olszyński z Warszawy. Pionierzy fotografii tatrzańskiej borykali się ze znacznymi kłopotami wynikającymi z ówczesnej technologii. Konieczność zabierania ze sobą w góry całego wyposażenia laboratoryjnego, ciężkich kamer, przygotowywanie na miejscu światłoczułych klisz szklanych, utrudniało dotarcie do ciekawszych krajobrazowo miejsc. Również sposób reprodukcji fotografii tematów ograniczał szeroką popularyzację. Pojedyncze fotografie lub krótkie serie zdjęć z tego okresu, znane są dziś głównie ze sztychów i rysunków, którym służyły za wzór. W latach 80. XIX w., obok profesjonalistów takich jak: Awit Szubert, Stanisław Bizański, Ignacy i Natan Krieger, otwierających swoje letnie pracownie w miejscowościach uzdrowiskowych, pojawiają się pierwsi fotografowie-amatorzy. Doskonalszy sprzęt, nowe metody obróbki materiałów światłoczułych sprawiają, że kamera fotograficzna towarzyszy podczas wędrówek górskimi szlakami, dokumentuje pobyt na letnisku, a często "mimochodem" lub w sposób zgoła zamierzony utrwala życie i obyczaje miejscowej ludności.

fot. Walery Eljasz Radzikowski

Prezentowane na wystawie fotografie Walerego Eljasza Radzikowskiego, wykonane zostały w latach 1890-1904. Stanowią bodaj najpełniejszy zbiór fotografii poświęconej tematyce tatrzańskiej i podhalańskiej końca XIX w. Wykonane zostały przez fotografa-amatora – uczył się bowiem Walery Eljasz tej sztuki w późnym okresie swojego życia, metodą prób i błędów przy całej niedoskonałości ówczesnego sprzętu i "kosztowności bycia fotografem". Opisał zresztą swoje sukcesy i techniczne niepowodzenia w swych pamiętnikach, tzw. "Raptularzach tatrzańskich". Walery Eljasz pozostawił po sobie blisko 1100 fotografii o zróżnicowanej tematyce. Wśród nich wyróżnić można cykle: turystyka górska, przewodnictwo, krajobrazy i widoki tatrzańskie, budownictwo Tatr i Podhala, zajęcia i obyczaje ludu góralskiego, uzdrowisko Zakopane. Wiele z nich zostało zreprodukowanych na pocztówkach poligraficznych. W latach 1897-1922 większość wydanych kart o tematyce tatrzańskiej przypisywanych jest Waleremu Eljaszowi. W dziejach pocztówki poświęconej tej tematyce jest to największe osiągnięcie jednego autora ilustracji kart.

Prezentowany wybór fotografii Walerego Eljasza Radzikowskiego stanowi część kolekcji 200 szklanych płyt negatywowych przechowywanych w Archiwum Muzeum Etnograficznego w Krakowie. Stanowią one najbardziej zwarty fragment rozproszonego dorobku fotograficznego autora. - Marek Henryk Grabski

fot. Walery Eljasz Radzikowski

Wystawa fotografii autorstwa Walerego Eljasza Radzikowskiego Tatry i Podhale prezentowana jest w Foto-Galerii w Nowohuckim Centrum Kultury (Al. Jana Pawła II 232, Kraków) do końca grudnia 2005 roku.